Đề xuất xây tổ hợp công nghiệp đường sắt hơn 17.500 tỷ ở Hà Nội

Dự án này dự kiến được xây dựng trên diện tích khoảng 250ha tại phía nam Hà Nội, mục tiêu nhằm sản xuất, lắp ráp đầu máy, toa xe và từng bước làm chủ công nghệ trong ngành đường sắt.

Về vị trí xây dựng tổ hợp, mới đây, UBND TP Hà Nội thống nhất chọn khu đất tại các xã Chuyên Mỹ và Ứng Hòa ở phía Nam Thủ đô và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt địa điểm, đồng thời cập nhật vào các quy hoạch liên quan.

Dự án được chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn 1 (2029-2031): Tập trung lắp ráp đầu máy, toa xe khách tốc độ dưới 160 km/h, tàu điện đô thị và toa xe hàng tốc độ 120 km/h.

Giai đoạn 2 (2032-2035): Mở rộng sản xuất linh kiện, phụ tùng ngành đường sắt, nâng tỷ lệ nội địa hóa lên 30%.

Với các dự án đường sắt tốc độ cao, tổ hợp sẽ tham gia lắp ráp các đoàn tàu EMU theo hình thức mua sắm kết hợp chuyển giao công nghệ. Mục tiêu đến năm 2035, VNR sẽ làm chủ công nghệ lắp ráp tàu EMU, tiến tới đạt tỷ lệ nội địa hóa 20%. Trong giai đoạn 2040-2050, tổ hợp đặt mục tiêu sản xuất 80% đoàn tàu tốc độ cao cũng như vật tư, linh kiện phục vụ vận hành đường sắt cao tốc Bắc – Nam.

Theo tính toán sơ bộ, doanh thu của tổ hợp trong giai đoạn 2030–2050 ước đạt hơn 228.000 tỷ đồng, lợi nhuận trung bình 1.141 tỷ đồng mỗi năm, thời gian hoàn vốn khoảng 16 năm.

Nguồn vốn đầu tư sẽ được huy động từ ngân sách nhà nước cho giai đoạn đầu, thông qua việc tăng vốn điều lệ cho VNR, kết hợp vốn xã hội hóa từ các doanh nghiệp. Trong đó, vốn công dùng cho hạ tầng kỹ thuật, trung tâm nghiên cứu và kết nối với mạng lưới đường sắt quốc gia; vốn tư nhân đầu tư nhà máy lắp ráp và thiết bị công nghệ.

VNR đánh giá, dự án tổ hợp này sẽ là cú hích quan trọng cho ngành công nghiệp đường sắt nhằm từng bước đáp ứng nhu cầu nâng cấp, xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt trong nước lên tới 275 tỷ USD vào năm 2050.

Các tuyến sẽ cần nguồn cung thiết bị lớn bao gồm: đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, Lạng Sơn – Hà Nội, Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái và hệ thống metro tại Hà Nội, TP.HCM.

VNR kiến nghị Chính phủ cho phép áp dụng một số cơ chế đặc thù như đưa sản phẩm ngành đường sắt vào danh mục cơ khí trọng điểm; ưu đãi cho doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng; khuyến khích chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực đầu máy, toa xe; bổ sung sản phẩm ngành đường sắt vào danh mục công nghệ cao ưu tiên đầu tư phát triển.

Theo quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, bên cạnh 7 tuyến hiện có thì mạng lưới đường sắt quốc gia đến năm 2030 triển khai thêm 9 tuyến mới, tổng chiều dài 2.362 km. Các tuyến mới gồm: đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, vành đai phía đông Hà Nội, Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân, Thủ Thiêm - Long Thành, TP HCM - Cần Thơ, Biên Hòa - Vũng Tàu, Vũng Áng - Mụ Giạ, Tháp Chàm - Đà Lạt.

Việc xây dựng tổ hợp công nghiệp đường sắt được kỳ vọng là bước đột phá giúp Việt Nam không chỉ chủ động công nghệ, mà còn tạo tiền đề cho xuất khẩu sản phẩm ngành đường sắt trong tương lai.