Dự án trì hoãn thanh toán vô thời hạn: DN năng lượng tái tạo 'cầu cứu' Chính phủ

Tác động tài chính nghiêm trọng tới dự án

Loạt Hiệp hội, nhà đầu tư đã ký vào văn bản “cầu cứu” từng cơ quan để kiến nghị khẩn cấp về việc duy trì giá FIT và COD đối với các dự án năng lượng tái tạo.

Cụ thể, ông Bùi Văn Thịnh – Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và Mặt trời Bình Thuận, ông Nguyễn Anh Tuấn – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần TTP Phú Yên, bà Phạm Mộng Diễm – Giám đốc Công ty CP Năng lượng Dầu Tiếng Tây Ninh, ông Nguyễn Hữu Quang – Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc công ty TNHH Điện mặt trời Quảng Trị, ông Nguyễn Phan Đính – Tổng Giám đốc đốc công ty CP Xuân Thiện Ninh Thuận... đã văn bản kiến nghị gửi đến các cấp thẩm quyền mong được tháo gỡ các vướng mắc tạo áp lực đè nặng suốt nhiều năm qua.

Trong đó, nhóm nhà đầu tư này bày tỏ quan ngại về tình trạng và phương thức xử lý đối với 173 dự án điện gió và điện mặt trời đã có ngày vận hành thương mại (COD) trước hoặc trong năm 2021 nhưng chưa có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu (chấp thuận nghiệm thu) tại thời điểm COD.

Theo các nhà đầu tư, chấp thuận nghiệm thu là văn bản chấp thuận kết quả kiểm tra nghiệm thu hoàn thành xây dựng công trình của Bộ Công Thương (BCT) hoặc cơ quan có thẩm quyền cấp tỉnh. Quy định có hiệu lực tại thời điểm các dự án này đạt COD không yêu cầu chấp thuận nghiệm thu là điều kiện tiên quyết để đạt COD.

Mặc dù các doanh nghiệp đã tuân thủ các quy định về năng lượng tái tạo có hiệu lực tại thời điểm đó, kể từ tháng 9 năm 2023, nhiều dự án đã bị trì hoãn thanh toán vô thời hạn hoặc chỉ nhận được thanh toán một phần theo các hợp đồng mua bán điện (PPA) đã ký với EVN, mà không có thông báo về căn cứ pháp lý rõ ràng nào ngoài việc được đề cập trong Kết luận Thanh tra số 1027/KL-TTCP ngày 28 tháng 4 năm 2023 của Thanh tra Chính phủ.

Việc này tác động tài chính rất nghiêm trọng, với một số dự án đã và đang đối mặt với việc phải vi phạm nghĩa vụ trả nợ với các tổ chức cho vay trong nước và quốc tế.

“Nếu sự việc này tiếp tục hoặc xấu đi, nó có thể đe dọa sự ổn định của thị trường tài chính trong nước và làm suy giảm niềm tin vào khung pháp lý của Việt Nam. Hơn nữa, đề xuất gần đây về việc áp dụng hồi tố ngày COD, bằng cách xác định điều kiện hưởng FIT dựa trên ngày cấp chấp thuận nghiệm thu thay vì ngày COD ban đầu, đã gây lo ngại sâu sắc trong cộng đồng nhà đầu tư.

Nếu được áp dụng, đề xuất này có thể dẫn đến thiệt hại tương ứng với gần 100% vốn chủ sở hữu của các dự án bị ảnh hưởng, đe dọa hơn 13 tỷ USD đầu tư và tạo ra tín hiệu tiêu cực không chỉ đối với các nhà đầu tư hiện tại mà còn ảnh hưởng đến các nhà đầu tư tiềm năng trong tương lai tại Việt Nam”, các nhà đầu tư nhận định.

Từ đây, các nhà đầu tư kêu gọi Chính phủ quan tâm đến việc bảo lưu ngày COD ban đầu và giá mua điện Fit-in-Tariff (FIT) đã thoả thuận theo PPA cho các dự án này và yêu cầu EVN thực hiện đúng nghĩa vụ hợp đồng. Cụ thể, tại thời điểm các dự án được chấp thuận COD, các quy định hiện hành không yêu cầu chấp thuận nghiệm thu là điều kiện để được COD.

Đề xuất không áp dụng chính sách hồi tố

Các nhà đầu tư cho rằng việc áp dụng hồi tố yêu cầu mới này đối với các dự án đã đạt COD từ nhiều năm trước đi ngược với nguyên tắc không được áp dụng hồi tố của Điều 13 của Luật Đầu tư số 61/2020/QH14.

“Các chấp thuận COD là do EVN ban hành, tuân thủ theo các quy định có hiệu lực vào thời điểm liên quan nêu trên. Các nhà đầu tư không có thẩm quyền chấp thuận COD”, nhóm nhà đầu tư kiến nghị.

Đặc biệt, các nhà đầu tư cũng khẳng định yêu cầu về chấp thuận nghiệm thu của Luật Xây dựng và yêu cầu về COD là hai vấn đề khác nhau. Do đó, vấn đề pháp lý liên quan đến pháp luật xây dựng không phải là cơ sở pháp lý để từ chối nghĩa vụ thanh toán đối với lượng điện năng đã được EVN tiếp nhận và tiêu thụ theo các PPA đã ký kết kể từ ngày COD mà EVN đã chấp thuận trước đây.

Cũng theo các doanh nghiệp này, EVN đã ra các chấp thuận COD này theo quy định của Thủ Tướng Chính Phủ và BCT, là các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với các vấn đề này. Ngoài ra, theo các hợp đồng PPA đã ký kết, EVN có nghĩa vụ thực hiện mua điện từ các dự án này với mức giá FIT đã thỏa thuận kể từ ngày COD đã được EVN chấp thuận trước đó. Việc trì hoãn thanh toán tạo ra những lo ngại nghiêm trọng về sự tuân thủ các cam kết của EVN đối với các hợp đồng PPA đã ký này.

Dẫn chứng về thiệt hại tài chính, nhà đầu tư cho rằng nếu ngày COD của 173 dự án năng lượng tái tạo bị điều chỉnh hoặc thu hồi, hậu quả kinh tế sẽ vô cùng nghiêm trọng, vì việc điều chỉnh COD sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá FIT. Việc giảm giá FIT do thu hồi hoặc điều chỉnh ngày COD có thể dẫn đến việc xóa bỏ gần như toàn bộ giá trị vốn chủ sở hữu của các dự án năng lượng này.

Từ đây có thể gây ra tình trạng vỡ nợ trên diện rộng và làm bất ổn thị trường tài chính, qua đó ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính nhất quán trong điều tiết pháp lý tại Việt Nam. Sự bất ổn này có thể khiến dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào ngành điện bị đình trệ, gây tổn hại đến uy tín của Việt Nam với tư cách là một điểm đầu tư hấp dẫn và đáng tin cậy.

Hơn nữa, các nhà đầu tư cũng cho rằng có thể làm suy giảm niềm tin của nhà đầu tư vào lĩnh vực năng lượng tái tạo của Việt Nam và đặt ra quan ngại về mức độ cam kết của Việt Nam đối với mục tiêu phát thải ròng bằng 0. 4. Tổng giá trị đầu tư bị ảnh hưởng tính riêng với các dự án thuộc sở hữu nước ngoài ước tính lên tới 4 tỷ USD, bao gồm hơn 3,6 GWp dự án điện mặt trời và 160 MW dự án điện gió.

“Các nhà đầu tư nước ngoài đã ra quyết định đầu tư dựa trên khung pháp lý hiện hành của Việt Nam. Việc hồi tố ngày COD và mức giá FIT sẽ đi ngược lại các cam kết của Việt Nam theo các hiệp định đầu tư song phương và đa phương”, nhóm nhà đầu tư nêu vấn đề.

Từ đây, nhà đầu tư kiến nghị Chính phủ, BCT và EVN xác nhận và thi hành ngày COD đã chấp thuận ban đầu của các dự án bị ảnh hưởng; đảm bảo EVN thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ hợp đồng theo các PPA đã ký với việc thanh toán đầy đủ và đúng hạn cho các dự án bị ảnh hưởng, tránh dẫn đến kiệt quệ tài chính cho dự án; không áp dụng hồi tố Thông tư 10/2023/TT-BCT đối với các dự án đã có COD trước thời điểm thông tư này có hiệu lực.