Hà Nội lên phương án táo bạo 'hồi sinh' dòng sông 2.000 năm tuổi gây ô nhiễm thành phố
Thủ đô Hà Nội nỗ lực lên phương án hồi sinh dòng sông chết với phương án tạo dòng chảy tự nhiên từ sông Hồng.
Sông Tô Lịch là con sông với hơn 2.000 năm lịch sử, từng là một hào nước thiên nhiên quy mô lớn bao quanh thành Thăng Long, giữ vai trò là một tuyến đường thủy quan trọng và phần nào xác định ranh giới của kinh đô xưa kia. Con sông này từng mà một nhánh chảy từ sông Cái (nay là sông Hồng) và có kết nối với Hồ Tây.
Vào năm 1889, người Pháp đã lấp một phần của sông Tô Lịch để xây dựng 36 phố phường. Sau khi hai cửa sông bị chặn lại hoàn toàn, không còn liên kết với sông Hồng hay thông với Hồ Tây, con sông này dần trở thành một con sông ô nhiễm nặng nề vì phải chứa lượng nước thải khổng lồ từ thành phố. Sự ô nhiễm của sông Tô Lịch khiến con sông trở thành "sông chết" giữa lòng Thủ đô, đồng thời làm ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị cũng như cuộc sống của những người dân xung quanh.
Nghị quyết Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được HĐND TP. Hà Nội thông qua đặt mục tiêu giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm sông Tô Lịch, làm sống lại hình ảnh dòng sông xanh, sạch, gắn liền với văn hóa - lịch sử Thủ đô.
Để "hồi sinh" sông Tô Lịch, một trong những nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới của thành phố là xây dựng đập trên hệ thống sông Hồng, sông Đuống nhằm đảm bảo mực nước ổn định, phục vụ các hoạt động kinh tế - xã hội trên các dòng sông. Theo đó, thành phố Hà Nội sẽ tiến hành nghiên cứu xây đập Xuân Quan trên sông Hồng và đập Long Tửu trên sông Đuống để dâng nước, cải thiện khả năng lấy nước vào hệ thống thủy lợi, góp phần làm "sống dậy" sông Tô Lịch. Nước từ sông Hồng, sông Tô Lịch sẽ có dòng chảy, thoát cảnh dòng sông chết, tích tụ nước thải như hiện nay.
Bên cạnh đó, để nâng cao mực nước sông Hồng, tăng khả năng lấy nước vào các sông Đáy, sông Nhuệ, sông Tô Lịch và hệ thống thủy lợi khác, thành phố Hà Nội sẽ tạm ngừng khai thác cát trên sông Hồng.
Thực tế, trong quá khứ, thành phố Hà Nội cũng đã có nhiều lần nỗ lực làm sạch sông Tô Lịch, song đều không thành công.
Năm 2009, thành phố đã xem xét một phương án là bơm nước từ sông Hồng vào Hồ Tây và sau đó là vào sông Tô Lịch để thúc đẩy dòng chảy tự nhiên. Song vì nhiều trở ngại, dự án này không được thực hiện.
Vào tháng 6/2019, một phần của sông Tô Lịch dài hơn 200m đã được xử lý ô nhiễm bằng công nghệ Bio-nano của Nhật Bản, công nghệ này được kỳ vọng có khả năng phân hủy hoàn toàn lớp bùn ở đáy sông mà không cần phải nạo vét. Tuy nhiên, cách tiếp cận này không đạt kết quả cuối cùng mong đợi
Sau đó 1 tháng, một cơn mưa lớn khiến sông Tô Lịch bỗng dưng nhận được lượng nước lớn, ước tính khoảng 1 triệu khối từ hồ Tây. Điều này đã giảm đi đáng kể mùi hôi của con sông này, nước sông cũng chuyển từ màu đen sang xanh hơn. Tận dụng kết quả này, Công ty Thoát nước Hà Nội đã đề xuất một kế hoạch đầu tư trị giá 150 tỷ đồng để xây dựng trạm bơm nước từ sông Hồng vào hồ Tây và sông Tô Lịch. Dù vậy, đến nay kế hoạch này vẫn chỉ nằm trên giấy và tình trạng ô nhiễm của sông Tô Lịch chưa có gì thay đổi.
Cũng trong năm 2019, Hà Nội cũng đã thử nghiệm việc làm sạch sông Tô Lịch sử dụng chế phẩm Redoxy-3C tại khu vực phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy. Báo cáo ban đầu cho thấy một số cải thiện tích cực về mức độ ô nhiễm và mùi hôi của dòng sông. Song phương pháp này vẫn chỉ dừng lại ở giai đoạn thử nghiệm và không được triển khai rộng rãi.
Hiện nay, để giảm ô nhiễm cho sông Tô Lịch, Công ty Thoát nước Hà Nội vẫn tiếp tục áp dụng các phương pháp xử lý truyền thống như sử dụng sức người của hàng trăm công nhân cùng với trang thiết bị đơn giản để nạo vét bùn và chất thải trên sông.
