Thu thuế cổ phiếu thưởng ngay khi chia cổ tức, tiền về ngân sách 17.500 tỷ đồng?

Theo VCCI ước tính, số thuế thu nhập cá nhân (TNCN) nếu thu ngay từ cổ tức bằng chứng khoán khoảng 17.420 tỷ đồng, tuy nhiên cơ quan này cũng quan ngại sẽ ảnh hưởng lợi ích nhà đầu tư, suy giảm đầu tư trong dài hạn

Góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung nghị định số 126 năm 2020 quy định chi tiết một số điều của Luật quản lý thuế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã có những quan điểm việc thay đổi về thời điểm khấu trừ thuế TNCN với cổ tức bằng chứng khoán theo hướng khấu trừ ngay tại thời điểm trả cổ tức.

VCCI cho rằng, quy định này tạo ra thay đổi lớn về mặt nghĩa vụ từ chỗ thuế chỉ phát sinh khi cổ đông thực sự có thu nhập từ bán cổ phần sang chỗ cổ đông phải nộp thuế ngay khi nhận cổ phiếu.

Thuế thu ngay tại thời điểm trả cổ phiếu thưởng sẽ ảnh hưởng đến lợi ích nhà đầu tư
Thuế thu ngay tại thời điểm trả cổ phiếu thưởng sẽ ảnh hưởng đến lợi ích nhà đầu tư

Theo VCCI đánh giá, trước hết việc chia cổ tức bằng cổ phiếu không tạo ra thu nhập thực tế cho cổ đông tại thời điểm nhận cổ tức. Về bản chất, đây chỉ là điều chỉnh kỹ thuật trong cấu trúc vốn, làm tăng số cổ phiếu lưu hành nhưng không làm tăng tổng giá trị tài sản của cổ đông.

Ví dụ: một cá nhân nắm giữ 100.000 cổ phiếu có giá 30.000 đồng/cổ phiếu. Khi doanh nghiệp chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 2:1 (2 cổ phiếu cũ nhận thêm 1 cổ phiếu mới), cá nhân này nhận thêm 50.000 cổ phiếu. Đồng thời, theo quy định pháp luật, giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh còn 20.000 đồng/cổ phiếu.

Như vậy, tổng giá trị tài sản trước và sau khi nhận cổ tức vẫn là 3 tỷ đồng, không phát sinh thu nhập, nhưng cá nhân đó vẫn phải nộp 25 triệu đồng thuế thu nhập cá nhân.

Có thể thấy, tại thời điểm trả cổ tức bằng cổ phiếu, cổ đông chưa nhận lợi ích gì từ việc này. Nếu thu thuế ngay thời điểm này, sẽ ảnh hưởng đến lợi ích nhà đầu tư, tạo áp lực tài chính và rủi ro thanh khoản, bao gồm cả các nhà đầu tư lớn và nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Đồng thời, chính sách thuế thu ngay tại thời điểm nhận cổ phiếu thưởng làm suy giảm sức hấp dẫn của phương pháp đầu tư dài hạn khi nhà đầu tư phải đóng thuế trước cả khi thực sự nhận được lợi nhuận.

Sau đó, tác động đến nguồn lực tái đầu tư cho doanh nghiệp.

VCCI phân tích, từ góc độ doanh nghiệp, lợi nhuận sau thuế có thể được xử lý theo ba cách.

Thứ nhất, không chia lợi nhuận, doanh nghiệp có thêm nguồn lực đầu tư nhưng cổ đông không được chia sẻ thành quả kinh doanh, ảnh hưởng đến quyền lợi của cổ đông.

Thứ hai, chia cổ tức tiền mặt, cổ đông hưởng lợi nhuận từ việc đầu tư nhưng doanh nghiệp giảm quy mô vốn, ảnh hưởng trực tiếp đến dòng tiền cho sản xuất kinh doanh.

Thứ ba, chia cổ tức bằng cổ phiếu, doanh nghiệp giữ lại được nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh, đồng thời “chia sẻ” lợi nhuận cho cổ đông dưới hình thức tăng sở hữu cổ phiếu.

Và tác động đến nguồn tài chính tái đầu tư cho DN
Và tác động đến nguồn tài chính tái đầu tư cho DN

Do đó, có thể coi hình thức chia cổ tức bằng cổ phiếu là một hình thức dung hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp và lợi ích của cổ đông. Đồng thời khuyến khích nhà đầu tư nắm giữ lâu dài, đồng hành cùng doanh nghiệp; chủ doanh nghiệp tiếp tục phát triển doanh nghiệp hơn nữa vì chỉ như thế mới thực sự biến số cổ phiếu đó thành lợi nhuận. Việc đánh thuế ngay sẽ làm mất đi công cụ hiệu quả để doanh nghiệp có nguồn lực tái đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh.

“Nếu cùng phải đóng thuế ngay tại thời điểm nhận, tại sao nhà đầu tư phải ưu tiên chọn cổ phiếu trong khi cổ tức tiền mặt vừa đem lại dòng tiền ngay lập tức, có ngay nguồn đóng thuế và không phải chịu rủi ro tiềm tàng trong tương lai như cổ phiếu?”, VCCI đặt câu hỏi.

Tại góp ý, VCCI dẫn chứng theo số liệu từ cơ quan thuế, trong giai đoạn 2016–2024, số thuế TNCN thực thu từ cổ tức bằng chứng khoán đạt khoảng 1.318 tỷ đồng, trong khi nếu thu ngay khi chia thì con số ước tính có thể khoảng 17.420 tỷ đồng.

Có thể suy đoán rằng phần lớn cổ đông đã chọn nắm giữ cổ phiếu lâu dài và như vậy hơn 10.000 tỷ đồng “chưa thu” này đang thực chất nằm trong doanh nghiệp.

“Con số này giúp phục vụ tái đầu tư sản xuất – kinh doanh, tạo ra việc làm, đóng góp gián tiếp vào tăng trưởng GDP và nguồn thuế ổn định, bền vững cho ngân sách trong dài hạn. Đồng thời ngành thuế cũng nuôi dưỡng được nguồn thu lâu dài, bền vững”, VCCI khẳng định.

Xuân Thạch

Theo Vietnamfinance