Đánh thuế thu nhập mua bán vàng: Minh bạch thị trường hay thêm gánh nặng?
Việc Chính phủ đưa thu nhập từ hoạt động mua bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân theo Nghị quyết 278/NQ-CP đang thu hút nhiều sự quan tâm. Các chuyên gia cho rằng chính sách này có thể góp phần minh bạch thị trường, đảm bảo công bằng giữa các kênh đầu tư và tăng nguồn thu ngân sách, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn trong quản lý, nhất là nguy cơ phát sinh giao dịch ngầm nếu cách tính thuế thiếu hợp lý.
Thách thức từ thực tiễn quản lý
Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết 278/NQ-CP sau phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 9/2025, trong đó thống nhất đưa thu nhập từ hoạt động mua bán vàng vào diện chịu thuế thu nhập cá nhân. Bộ Tài chính được giao phối hợp với Ngân hàng Nhà nước hoàn thiện nội dung này trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế).
Mục tiêu của chính sách là nâng cao tính minh bạch, hạn chế đầu cơ vàng, song đề xuất cũng gây nhiều băn khoăn trong dư luận. Không ít người đặt câu hỏi: Nếu chỉ mua vàng “phòng thân” với số lượng nhỏ, hay bán vàng “hồi môn”, vàng được cho tặng, thì có phải chịu thuế hay không?
Chuyên gia kinh tế Lê Bá Chí Nhân cho rằng, đây là một đề xuất hợp lý. Khi chứng khoán và bất động sản đã chịu thuế, thì việc áp dụng thuế với vàng sẽ tránh tình trạng bất bình đẳng trong hệ thống thuế và đồng thời giúp tăng nguồn thu cho ngân sách.
Tuy nhiên, ông Nhân cũng lưu ý: Thị trường vàng hiện nay vẫn chủ yếu giao dịch bằng tiền mặt, thiếu hệ thống ghi nhận điện tử. Nếu không có cơ chế theo dõi, báo cáo minh bạch, thì việc thu thuế sẽ khó khả thi. Ngoài ra, nếu cách tính thuế phức tạp hoặc mức thuế cao, nguy cơ người dân sẽ tìm đến thị trường “chợ đen” để né thuế.
“Điểm mấu chốt là chỉ nên đánh thuế vào phần lãi ròng khi bán vàng, chứ không đánh vào vốn gốc. Người dân mua vàng để tích trữ không phát sinh thuế, chỉ khi bán ra có lợi nhuận thì mới chịu thuế, tương tự chứng khoán hoặc bất động sản”, ông Nhân nhấn mạnh.
Cần định danh rõ đối tượng chịu thuế
Ở góc nhìn khác, ông Nguyễn Văn Được, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA), cho rằng việc xác định giá mua vàng tích trữ từ nhiều năm trước là gần như bất khả thi, bởi thời điểm đó chưa có hệ thống hóa đơn, chứng từ đầy đủ.
Vì vậy, ông Được kiến nghị: không nên đánh thuế trên chênh lệch giá mua – bán, mà áp dụng mức thuế trực tiếp trên giá trị bán ra, khoảng 1,5% (trong đó 1% thuế giá trị gia tăng và 0,5% thuế thu nhập cá nhân).
Ông cũng đề xuất áp thuế giá trị gia tăng đối với vàng miếng, bởi hiện nay vàng trang sức, vàng mỹ nghệ vốn đã chịu nhiều loại thuế (VAT, thuế xuất khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp). Trong khi đó, vàng miếng vẫn nằm ngoài diện VAT, dù thực tế từ khi Nghị định 232 được ban hành, Nhà nước đã xóa bỏ độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu và sản xuất vàng miếng.
Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Công ty Luật TGS, cho rằng một trong những vấn đề then chốt là phân loại đối tượng chịu thuế. Theo ông, cần làm rõ sự khác biệt giữa “cá nhân kinh doanh vàng miếng” với người chỉ mua vàng để tích trữ lâu dài.
“Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm quốc tế, đặt ngưỡng tối thiểu hoặc đánh thuế dựa trên lợi nhuận thực tế. Cách làm này vừa giúp kiểm soát hoạt động đầu cơ, vừa đảm bảo công bằng cho những người tích lũy vàng hợp pháp”, ông Tuấn phân tích.
Chính sách thuế đối với vàng, nếu triển khai, sẽ góp phần tăng tính minh bạch và chống đầu cơ. Nhưng thách thức đặt ra là làm sao thiết kế mức thuế hợp lý, quy định rõ đối tượng áp dụng, đồng thời xây dựng cơ chế quản lý hiện đại, dữ liệu minh bạch để tránh phát sinh thị trường ngầm.
Nói cách khác, việc đánh thuế vào vàng không chỉ là câu chuyện thu ngân sách, mà còn là phép thử cho năng lực quản lý thị trường và niềm tin của người dân vào chính sách.
