“Mở đường” thu thuế tài sản số, tiền ảo

Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý tài sản số

Theo báo cáo của tổ chức Chainalysis chuyên về phân tích thị trường, năm 2022, dòng tài sản số hay là tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam khoảng 100 tỷ USD. Con số này tăng trưởng đến năm 2023 là 120 tỷ USD. Năm 2021-2022, Việt Nam luôn nằm trong top 3 trên toàn cầu về người dân sở hữu tài sản số (nghĩa là 21% dân số Việt Nam sở hữu) chỉ sau UAE và Hoa Kỳ. Năm 2023 Việt Nam tụt 5 hạng, đứng thứ 7. Đặc biệt, 2 quốc gia nhỏ, sát với chúng ta là Thái Lan và Singapore đã vươn lên đứng thứ 5 và 3.

Phó chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung cho biết, tài sản số không chỉ là những con số mang tính chất quy mô về dòng tiền dịch chuyển về Việt Nam, mà còn có quy mô cạnh tranh khu vực. Rất nhiều quốc gia trong khu vực ban hành luật lệ, chính sách để thúc đẩy tạo ra hành lang pháp lý cho những dòng tài sản này đóng góp vào nền kinh tế mang giá trị tích cực.

Theo Phó tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn, mặc dù tài sản số hay tiền ảo trên thực tiễn đã rất phát triển nhưng về mặt pháp lý dường như chúng ta chưa theo kịp, chúng ta chưa có một khung khổ pháp lý cho loại tài sản này. Một trong những điểm mới và tương đối nổi bật trong dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số là lần đầu tiên đưa ra khái niệm về tài sản số.

Lý giải về sự cần thiết của việc ban hành khuôn khổ pháp lý đối với tài sản số hay tiền ảo, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, vì chúng ta chưa có khung khổ pháp lý chính thức nên thời gian vừa qua, có những hoạt động đầu tư kinh doanh buộc phải rời bỏ Việt Nam, ví dụ như Tập đoàn Sky Mavis, một tập đoàn kỳ lân công nghệ của Việt Nam có hệ sinh thái game, là doanh nghiệp thuần Việt Nam nhưng do chúng ta chưa có khung khổ pháp lý cho tài sản trong game và hoạt động dựa trên cơ sở nội dung số, tài sản số rất lớn, nên cuối cùng họ chọn Singapore làm nơi đóng trụ sở.

Đồng tình với ông Đậu Anh Tuấn, ông Trần Huyền Dinh, CEO Công ty AlphaTrue cho rằng, hiện nay, hành lang pháp lý về tài sản số chưa được hoàn thiện, cho nên dẫn đến tình trạng thiếu rõ ràng trong việc xác lập quyền sở hữu và trách nhiệm thuế của doanh nghiệp. Đã có doanh nghiệp tại Việt Nam trị giá tới hàng tỷ đô la (kỳ lân) buộc phải qua Singapore dù doanh nghiệp ấy đã có lượng tiền thu rất lớn thông qua việc bán những vật phẩm game hoặc thông qua những việc giao dịch, trao đổi.

Trước thực tế đó, khung pháp lý liên quan tới tài sản số đặc biệt là vấn đề thu thuế với dòng tiền này đang rất cần thiết, góp phần tăng thu ngân sách nhà nước. Vì vậy, ông Phan Đức Trung mong muốn làm thế nào bảo vệ được nguồn thu hoặc tương lai là một dòng thu thuế. Mặc dù sẽ có mâu thuẫn lợi ích trong chính sách, nghĩa là làm thế nào để bảo vệ được người tiêu dùng, làm thế nào để cân bằng chính sách thu thuế, làm thế nào để thúc đẩy được lợi ích quốc gia trong thu hút dòng vốn vào, làm thế nào để cấp phép được…

“Một mâu thuẫn mọi người hay gọi là chính sách triệt tiêu, nghĩa là chúng ta khuyến khích không thu thuế hay khuyến khích thu nhiều thuế, lại là đối lập với chính sách bảo vệ người tiêu dùng”, ông Trung băn khoăn.

Thu thuế dòng tiền mới như thế nào?

Phó cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) Trương Bá Tuấn cho biết, hiện tại trong hệ thống thuế có 9 sắc thuế. Mỗi sắc thuế có vai trò, vị trí, chức năng khác nhau. Nếu như trong trường hợp tài sản số được xem như là một loại tài sản theo quy định pháp luật của chúng ta, Bộ luật Dân sự hiện chưa điều chỉnh nội dung này.

Theo ông Tuấn, tới đây, nếu Luật Công nghiệp công nghệ số đưa vào vấn đề này thì cũng sẽ dẫn đến một số việc.  Thứ nhất, chúng ta có căn cứ để thực hiện pháp luật về thuế đối với chủ thể khi tham gia kinh doanh, chuyển nhượng tài sản số nếu chúng ta xem đó là một loại tài sản. Thực chất hiện nay hệ thống pháp luật thuế Việt Nam cũng đã có các sắc thuế để điều chỉnh đầy đủ các hoạt động liên quan đến việc giao dịch, chuyển nhượng tài sản này.

Ông Tuấn dẫn chứng, Luật Thuế thu nhập cá nhân quy định nguyên tắc chung là đối tượng, cá nhân cư trú có nghĩa vụ nộp thuế đối với thu nhập phát sinh ở Việt Nam và ngoài Việt Nam. Đồng thời Luật cũng đưa ra khá rõ các khoản thu nhập chịu thuế, trong đó có một khoản là thu nhập từ sản xuất kinh doanh của cá nhân, ngưỡng trên 100 triệu; thu nhập từ chuyển nhượng tài sản. Luật cũng liệt kê các khoản thu nhập thuộc diện được miễn thuế. Như vậy trong trường hợp giao dịch về tài sản số khi mà tài sản số được pháp luật xem là tài sản thì chúng ta cũng có căn cứ để thu thuế dựa trên pháp luật hiện nay.

Tương tự như vậy, theo ông Trương Bá Tuấn, chúng ta có Luật Doanh nghiệp. Các tổ chức doanh nghiệp có thu nhập phát sinh từ hoạt động sản xuất kinh doanh và hoạt động khác thì có nghĩa vụ nộp thuế.

Trong khi đó, ông Đậu Anh Tuấn lại cho rằng, hiện nay có những giao dịch liên quan đến tài sản số. Về nguyên tắc, các giao dịch ấy cũng như các hàng hóa khác phải nộp thuế. Chúng ta có thuế VAT, đối với lĩnh vực này, nếu đây được coi là tài sản thì nhà nước có thể thu thuế giao dịch, thuế thu nhập. Chúng tôi cho rằng đây cũng là nhu cầu rất chính đáng từ thực tiễn.

Tuy nhiên, theo ông Đậu Anh Tuấn, cái khó không chỉ ở Việt Nam mà các nước đang phải đối mặt là phải định nghĩa nó là gì. Ở các nước tiếp cận khác nhau, có nước coi là chứng khoán, có nước xem đây là một loại tài sản đặc biệt, có nước xem là một tài sản hỗn hợp.  Do đó, ông Tuấn cho rằng, tại Việt Nam trước tiên phải ghi nhận tài sản số. Tiếp sau đó định hình, phân loại… từng bước một.

“Trong trường hợp tài sản số được đưa vào Luật Công nghiệp công nghệ số, hay nói cách khác chúng ta thừa nhận tài sản số như một loại tài sản thì chúng ta hoàn toàn có căn cứ để thực hiện thu thuế dựa trên pháp luật thuế của chúng ta. Tương tự chúng ta có Luật Thuế VAT để chúng ta điều tiết, giao dịch các tài sản”, ông Đậu Anh Tuấn khẳng định.