Vàng: Tài sản trú ẩn cổ điển chưa bao giờ lỗi thời
Khi thị trường tài chính toàn cầu liên tục đối mặt với những bất ổn, từ lạm phát, suy thoái cho tới xung đột địa chính trị, vàng lại một lần nữa khẳng định vị thế là tài sản trú ẩn an toàn không thể thay thế.
Vàng đã xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử, có thể từ khi Trái Đất mới hình thành, và con người đã biết đến và sử dụng vàng từ hàng nghìn năm trước Công nguyên (TCN). Ngày nay, dù không còn là cơ sở của hệ thống tiền tệ quốc tế, vàng vẫn giữ vai trò quan trọng trong tài chính như một loại tài sản trú ẩn an toàn, một phương tiện chống rủi ro và một thước đo giá trị.
Trong hàng nghìn năm tồn tại, vàng chưa bao giờ đánh mất vị thế là biểu tượng của sự giàu có và thước đo giá trị toàn cầu. Sự đặc biệt của vàng nằm ở chính tính chất vật lý: khan hiếm, không thể tạo ra thêm bằng ý chí con người như tiền tệ, không mang rủi ro “mặc định thanh toán” như trái phiếu hay cổ phiếu. Đặc biệt, vàng không phụ thuộc vào uy tín chính phủ hay ngân hàng trung ương nào, điều khiến nó luôn được tìm đến trong những giai đoạn bất ổn.
Lịch sử hiện đại liên tục chứng minh khi rủi ro kinh tế hoặc địa chính trị xuất hiện, vàng trở thành tài sản được giới đầu tư ưu tiên. Cuộc khủng hoảng tài chính 2008 đã khiến giá vàng tăng từ khoảng 700 USD/ounce (oz) lên gần 1.900 USD/oz chỉ trong vòng vài năm. Giai đoạn đại dịch Covid-19 năm 2020, khi các nền kinh tế lớn đồng loạt đóng cửa, vàng lập kỷ lục gần 2.070 USD/oz vào tháng 8/2020, trở thành điểm tựa cho hàng triệu nhà đầu tư.
Từ 2023 đến giữa năm 2025, vàng tiếp tục bứt phá mạnh mẽ, vượt ngưỡng 3.500 USD/oz trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị lan rộng, chính sách tài khóa của các nước lớn thiếu ổn định và nguy cơ suy thoái kinh tế tại Mỹ, châu Âu.
Không chỉ nhà đầu tư cá nhân, các tổ chức tài chính lớn và ngân hàng trung ương cũng liên tục gom vàng. Báo cáo từ Hội đồng Vàng Thế giới (WGC) cho biết, giai đoạn 2022-2024, lượng mua ròng vàng của các ngân hàng trung ương đều đạt hơn 1.000 tấn, một kỷ lục mới so với trung bình chỉ khoảng 473 tấn/năm trong giai đoạn 2010-2021.
Các quốc gia đứng đầu về tích lũy vàng tiếp tục là Trung Quốc, Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Lan, Hungary. Trung Quốc hiện công bố nắm giữ chính thức 2.299 tấn vào giữa năm 2025, nhưng nhiều chuyên gia nhận định con số thực có thể cao hơn nhiều do hoạt động tích trữ âm thầm thông qua các quỹ nhà nước. Động thái gia tăng dự trữ vàng của các quốc gia phản ánh rõ chiến lược bảo vệ tài sản trước các cú sốc địa chính trị và sự suy yếu dài hạn của đồng USD.
Trong bối cảnh công nghệ số bùng nổ, tài sản kỹ thuật số, từ Bitcoin, Ethereum cho tới các sản phẩm blockchain khác, được coi là “vàng mới” của thế hệ trẻ. Tuy nhiên, bản chất khác biệt khiến vàng và crypto (tiền số) không thể thay thế vai trò lẫn nhau.
Vàng là tài sản hữu hình, được thừa nhận toàn cầu, không phụ thuộc vào công nghệ hay hạ tầng mạng, không chịu rủi ro từ tấn công mạng hay các vụ hack. Crypto tuy có tiềm năng, nhưng độ biến động lớn và khung pháp lý chưa hoàn chỉnh khiến chặng đường trở thành tài sản trú ẩn chuẩn mực còn nhiều chông gai.
Ngay cả khi các sản phẩm tài chính hiện đại hóa, vàng không hề gặp khó khăn với việc thích nghi, rõ nhất là qua các quỹ ETF. Thị trường ETF vàng phát triển mạnh trong thập niên qua giúp giới đầu tư dễ dàng tiếp cận vàng mà không cần nắm giữ vật chất. SPDR Gold Shares - quỹ ETF vàng lớn nhất thế giới hiện quản lý hơn 870 tấn vàng, giá trị xấp xỉ 60 tỷ USD tính tới giữa năm 2024. Các sản phẩm vàng kỹ thuật số cũng mở rộng kênh đầu tư, giúp nhà đầu tư linh hoạt hơn trong việc giao dịch và tiếp cận thị trường vàng toàn cầu.
Đối với các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp, vàng luôn có mặt trong danh mục nhằm cân bằng rủi ro vĩ mô. Báo cáo năm 2024 của Hội đồng Vàng Thế giới cho biết, 68% các tổ chức tài chính lớn trên toàn cầu có kế hoạch giữ nguyên hoặc gia tăng tỷ trọng vàng trong danh mục phòng thủ 2 năm tới. Các quỹ đầu tư lớn như Bridgewater Associates, BlackRock hay các tập đoàn bảo hiểm cũng coi vàng là trụ cột trong chiến lược bảo toàn vốn.
Vàng cũng đang củng cố vai trò là công cụ bảo vệ giá trị trong dài hạn. Giá trung bình vàng quý IV/2024 đạt 2.663 USD/oz, đưa tổng giá trị giao dịch vàng năm này lên hơn 380 tỷ USD, mức cao kỷ lục trong lịch sử. Các dự báo từ JPMorgan, Goldman Sachs đều đưa ra nhận định vàng có thể hướng đến vùng 4.000 USD/oz vào năm 2026 nếu bất ổn vĩ mô không hạ nhiệt.
Trong bức tranh tài chính quốc tế hiện nay, vàng không còn là lựa chọn đơn thuần cho nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ mà đang tái khẳng định vị thế trung tâm trong chiến lược quản lý tài sản ở nhiều cấp độ. Các ngân hàng trung ương gia tăng dự trữ vàng như một cách phòng thủ trước các cú sốc tiền tệ, lạm phát, và rủi ro địa chính trị.
Cuối năm 2024, tổng dự trữ vàng toàn cầu đạt mức 32.000 tấn, tăng mạnh so với mốc 26.000 tấn năm 2009. Khảo sát Central Bank Gold Reserve Survey 2025 của WGC cho thấy 95% ngân hàng trung ương tin rằng dự trữ vàng sẽ tiếp tục tăng trong 12 tháng tới, trong đó 43% xác nhận họ sẽ chủ động mua thêm. 76% tin rằng tỷ trọng vàng trong dự trữ quốc gia sẽ tiếp tục tăng cao trong vòng 5 năm tới, phần lớn vì nhu cầu đa dạng hóa tài sản và bảo vệ giá trị quốc gia. Điều này cho thấy vàng là thành tố chiến lược trong bảo toàn tài chính.
Với giới đầu tư tổ chức, việc phân bổ 5 - 10% danh mục vào vàng được xem là một biện pháp phòng ngừa rủi ro thiết yếu, bổ trợ cho các kênh sinh lời cao hơn như cổ phiếu hoặc bất động sản. Những lo ngại về chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, xung đột thuế quan giữa EU và Mỹ, chính sách tiền tệ khó đoán của các ngân hàng trung ương lớn khiến vàng càng trở thành kênh neo giữ giá trị khi thị trường tài chính biến động bất thường.
Tại Việt Nam, tâm lý “giữ vàng để an tâm” vẫn khá phổ biến, bắt nguồn từ niềm tin rằng vàng là tài sản an toàn và có khả năng bảo toàn giá trị tốt hơn so với các kênh đầu tư khác. Mỗi khi thị trường đối mặt với bất ổn như biến động tỷ giá, áp lực lạm phát hay sự chững lại của bất động sản, nhu cầu mua vàng từ người dân lại gia tăng mạnh mẽ.
Theo Ngân hàng Nhà nước, lượng vàng lưu thông trong dân khoảng 400 tấn, tương đương hơn 25 tỷ USD. Đây là một con số không hề nhỏ nếu so với quy mô GDP Việt Nam và phản ánh rõ vai trò của vàng trong cấu trúc tài sản hộ gia đình. Đặc biệt, vàng miếng SJC vẫn được coi là “tiêu chuẩn” dù thị trường xuất hiện nhiều sản phẩm vàng trang sức, vàng tích lũy mới.
Nhìn chung, dù thế giới tài chính ngày càng xuất hiện nhiều lựa chọn mới, nhưng vàng vẫn duy trì được vai trò không thể thay thế trong danh mục tài sản trú ẩn. Tính hữu hình, khả năng lưu giữ giá trị vượt thời gian và sự thừa nhận rộng rãi toàn cầu giúp vàng vượt lên trên các tài sản mang tính xu hướng. Dù thị trường liên tục biến động, kim loại này vẫn đóng vai trò cân bằng rủi ro và bảo toàn giá trị, từ cấp độ quốc gia, tổ chức tài chính cho tới từng hộ gia đình.
