Xét xử đại án Thuận An: Nguyên Trợ lý Chủ tịch Quốc hội và loạt quan chức ra tòa

Ngày 8/9, tại Hà Nội, TAND TP Hà Nội mở phiên tòa xét xử vụ án gian lận đấu thầu liên quan Tập đoàn Thuận An. Hàng loạt bị cáo, trong đó có ông Nguyễn Duy Hưng, cựu Chủ tịch HĐQT Thuận An, ông Trần Quang Anh, cựu Tổng giám đốc và ông Nguyễn Khắc Mẫn, cựu Phó tổng giám đốc, bị đưa ra xét xử vì những hành vi được cho là gây thất thoát 120 tỷ đồng ngân sách nhà nước.

Cùng hầu tòa còn có nhiều quan chức từng giữ vị trí cao: ông Phạm Thái Hà, cựu Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nguyên trợ lý Chủ tịch Quốc hội; ông Lê Ô Pích, cựu Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang... Tất cả đều bị truy tố các tội danh liên quan đến lợi dụng chức vụ, quyền hạn để trục lợi.

Phiên xử do Thẩm phán Vũ Quang Huy, Phó chánh Tòa Hình sự TAND Hà Nội, làm chủ tọa. Hơn 40 luật sư đăng ký tham gia bào chữa cho 29 bị cáo. Hội đồng xét xử cũng triệu tập 5 nguyên đơn dân sự gồm các ban quản lý dự án ở các tỉnh và Cục Đường bộ Việt Nam – Bộ Xây dựng.

Theo cáo trạng, vụ án mang nhiều điểm tương đồng với các đại án đấu thầu khác: doanh nghiệp chạy chọt quan hệ, quan chức dùng quyền lực điều chỉnh hồ sơ, và đổi lại là những khoản “cơ chế” được chi trả hậu hĩnh.

Điều chỉnh hồ sơ thầu theo ý doanh nghiệp

Một trong những sai phạm đầu tiên được VKSND Tối cao nêu trong cáo trạng liên quan dự án cầu Đồng Việt tại Bắc Giang năm 2021.

Nhờ quan hệ với ông Phạm Thái Hà, Chủ tịch Thuận An Nguyễn Duy Hưng được giới thiệu và tác động để lãnh đạo tỉnh Bắc Giang tạo điều kiện. Tháng 12/2021, trong một bữa cơm tối với Ban Thường vụ Tỉnh ủy tại nhà riêng của Chủ tịch Quốc hội, ông Hà đã giới thiệu Thuận An là “đơn vị có năng lực” và đề nghị địa phương quan tâm. Sau đó, lãnh đạo tỉnh chỉ đạo Ban Quản lý dự án hỗ trợ để Thuận An tham gia.

Không dừng ở đó, Thuận An còn được cung cấp trước dự thảo hồ sơ kỹ thuật và hồ sơ mời thầu, thậm chí được phép đề nghị chỉnh sửa tiêu chí để phù hợp với năng lực công ty. Tuy vậy, doanh nghiệp này vẫn không đủ năng lực thi công, phải lập khống hợp đồng từng làm ở Ninh Thuận để hoàn thiện hồ sơ.

Kết quả, chỉ có liên danh do Thuận An đứng đầu tham gia và đương nhiên trúng thầu. Đổi lại, công ty phải “nộp tiền cơ chế” bằng 3% giá trị gói thầu, tương đương 92 tỷ đồng, chia cho nhiều cá nhân. Trong đó, ông Pích – Phó chủ tịch tỉnh Bắc Giang – nhận 4 tỷ đồng, ông Hà được đưa 750 triệu đồng tiền mặt và quà cáp.

Bóc niêm phong, tráo hồ sơ thầu

Sai phạm tiếp theo xảy ra tại gói thầu xây dựng cao tốc Tuyên Quang – Phú Thọ, giai đoạn 1 trị giá 488 tỷ đồng.

Tại đây, ông Trần Viết Cương, Giám đốc Ban quản lý dự án, đã đồng ý cho Thuận An bắt tay với hai doanh nghiệp khác để thi công. Trước khi mở thầu, ông Cương chỉ đạo cấp dưới sao chép toàn bộ hồ sơ dự toán và bàn giao cho liên danh của Thuận An.

Nhằm hợp thức quy trình, nhóm bị cáo còn dựng “quân xanh, quân đỏ” để giả vờ cạnh tranh. Trên thực tế, Thuận An không trực tiếp thi công mà chỉ cấp vật tư. Các nhà thầu đủ năng lực sẽ làm phần việc chính, nhưng đứng sau cái tên Thuận An.

Đổi lại, sau khi trúng thầu, Thuận An cùng liên danh phải chi tiền phần trăm cho lãnh đạo ban quản lý. Con số lên tới hàng chục tỷ đồng, được chia nhỏ cho từng cá nhân, tái hiện cơ chế “ăn chia” phổ biến trong các vụ án đấu thầu gian lận.

Qua quá trình điều tra, VKSND Tối cao nhận định vụ án Thuận An không chỉ xuất phát từ tham nhũng cá nhân mà còn do sơ hở trong hệ thống pháp luật và quản lý. Các văn bản quy phạm về đấu thầu, xây dựng và kiểm toán còn nhiều bất cập, tạo “kẽ hở” để doanh nghiệp và quan chức lợi dụng.

Nhiều cơ quan nhà nước như Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng, UBND các địa phương liên quan được xác định không kịp thời phát hiện sai phạm để xử lý. Vì vậy, VKS kiến nghị cần siết chặt quy trình kiểm tra, lựa chọn nhà thầu có năng lực thực sự, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong đấu thầu. Đồng thời, kết quả kiểm toán tài chính doanh nghiệp cũng phải được công khai và giám sát chặt chẽ.

Một số cá nhân khác tuy có liên quan nhưng chưa đủ căn cứ xử lý hình sự, được giao cho cơ quan chủ quản xem xét kỷ luật hành chính. Sai phạm của những đối tượng còn lại sẽ tiếp tục được cơ quan điều tra làm rõ.