Áp lực tiêu 875.000 tỷ đồng: Bộ ngành còn sợ sai, giải ngân không dễ

Đầu tư công tăng thêm 1%, GDP sẽ tăng thêm 0,06%

Nghị quyết bổ sung kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 vừa được Quốc hội thông qua đã điều chỉnh mục tiêu tăng trưởng đạt trên 8%. Trong đó, đầu tư công được coi là động lực quan trọng nhất để đạt được mục tiêu này.

Theo tính toán, mỗi 1 đồng vốn đầu tư công sẽ kéo theo 1,61 đồng vốn đầu tư ngoài nhà nước. Hơn nữa, nếu giải ngân đầu tư công tăng thêm 1%, GDP sẽ tăng thêm 0,06%, góp phần tích cực cho tăng trưởng kinh tế.

Nhận thức rõ vai trò quan trọng của đầu tư công, Quốc hội đã thông qua kế hoạch bổ sung 84.300 tỷ đồng từ nguồn tiết kiệm chi cho kế hoạch đầu tư công năm 2025, nâng tổng ngân khoản cho đầu tư công lên tương đương 36 tỷ USD. Thậm chí, việc nâng bội chi lên 4 - 4,5% GDP để huy động nguồn lực cũng đã được tính tới.

Bà Nguyễn Minh Thảo - Trưởng ban Ban Nghiên cứu Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh CIEM kỳ vọng, đầu tư công sẽ trở thành động lực tăng trưởng quan trọng cho tăng trưởng kinh tế năm nay khi hoạt thúc đẩy giải ngân luôn là hoạt động ưu tiên của Chính phủ trong nhiều năm qua.

Thêm vào đó, Luật Đầu tư công sửa đổi và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu đã được Quốc hội thông qua có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025 sẽ tháo gỡ những nút thắt về thể chế chính sách liên quan trong hoạt động đầu tư công.

“Nếu đẩy mạnh giải ngân đầu tư công thì sẽ có tác động lớn đến nền kinh tế. Trong đó tác động đến thanh khoản với nền kinh tế, đối với các tổ chức tín dụng, đối với tiếp cận vốn của doanh nghiệp”, bà Thảo cho hay.

Tương tự, theo TS. Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam, xét tổng thể, đầu tư công đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập được một cấu trúc hài hòa, bền vững của tổng thể cấu trúc đầu tư toàn xã hội.

“Do đó, nếu động lực này lôi kéo và kích thích đầu tư tư nhân, đẩy mạnh thu hút đầu tư từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, sẽ góp phần đẩy mạnh tổng cầu, đồng thời nâng cao năng lực sản xuất, cung ứng dịch vụ của nền kinh tế”, ông Bình đánh giá.

Mặt khác, theo ông Bình tăng trưởng từ đầu tư có thể được làm mới bằng cách đồng vốn được rót vào các công trình trọng điểm, tạo ra không gian phát triển mới, thúc đẩy hoặc là động lực cho sự phát triển của một địa phương, một vùng hay một lĩnh vực cụ thể của nền kinh tế. Việc này hỗ trợ đắc lực cho kinh tế chuyển dịch sang mô hình tăng trưởng mới.

Bởi vậy, TS. Lê Duy Bình nhấn mạnh, ngay từ bây giờ phải có kế hoạch để giải ngân được nguồn vốn dồi dào lên tới 875.000 tỷ đồng, tránh tình trạng đầu năm thong thả, cuối năm chạy nước rút. Bởi dòng tiền càng sớm đưa vào nền kinh tế, càng có cơ hội quay vòng và thúc đẩy tăng trưởng cao hơn.

Bộ ngành còn sợ sai, chủ đầu tư mang tâm lý lơi lỏng

Tuy nhiên, mục tiêu giải ngân đầu tư công không phải mục tiêu dễ dàng có thể đạt được. Theo bà Thảo, để giải ngân đầu tư công đạt 95% kế hoạch đề ra là nhiệm vụ rất nặng nề trong bối cảnh nhiều dự án vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản, nút thắt.

Đầu tiên, giải phóng mặt bằng chậm trễ tiếp tục là nút thắt lớn nhất, đặc biệt tại các địa phương có những công trình giao thông đi qua khu vực dân cư có tỷ lệ đất thổ cư lớn dẫn đến giá trị bồi thường giải phóng mặt chưa thỏa đáng, gây ách tắc.

Thứ hai, nguồn cung nguyên vật liệu hạn chế đã làm đình trệ nhiều dự án, đặc biệt trong lĩnh vực hạ tầng. Trong thời gian qua, việc khai thác các mỏ nguyên vật liệu thông thường cho xây dựng như cát, đất đắp nền thì các dự án trọng điểm quốc gia đã được Quốc hội cho cơ chế đặc thù, tuy nhiên vẫn còn rất nhiều dự án đầu tư công khác.

Bởi vậy, những tháo gỡ về điểm nghẽn trong việc cấp phép các mỏ vật liệu hoặc khai thác mỏ vật liệu cần được coi là một nhóm giải pháp trọng.

Về nguyên nhân chủ quan, theo bà Thảo, cùng một thể chế có những bộ ngành và địa phương giải ngân tốt, có những bộ ngành và địa phương lại chậm.

“Ở một số bộ ngành và địa phương có tâm lý sợ làm sai và khi sợ làm sai đối với một công trình dự án bao giờ cũng phải xin ý kiến nhiều nơi, kéo dài thời gian thực hiện. Vì vậy, cần chấn chỉnh hơn ở cấp thực thi khi mà có những thủ tục lấy ý kiến quá nhiều, nhiều khi không cần thiết, làm kéo dài dự án đầu tư công”, bà Thảo nói.

Đồng quan điểm, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế cho biết thêm, giải ngân vốn đầu tư công luôn trong tình trạng phải chạy đua với kế hoạch. Theo đó, năm 2024, dù Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng như các bộ, ngành liên quan đã đề ra nhiều giải pháp nhưng không đạt kế hoạch giải ngân 95% đã đề ra, chỉ đạt gần 635.580 tỷ đồng, bằng 93,06% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.

Trong khi đó, tổng số vốn chưa phân bổ chi tiết năm 2025 là 84.840,5 tỷ đồng, chiếm 10,27% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, trong đó, vốn chưa phân bổ chi tiết còn khá lớn, khoảng 84.840,5 tỷ đồng.

Ngoài ra, theo ông Thịnh, không thể không nói đến tình trạng một số chủ đầu tư còn mang tâm lý lơi lỏng, chờ xong thủ tục đầu tư, đấu thầu mới đẩy mạnh triển khai dự án. Đây là tình trạng chung đáng chú ý là nhiều năm qua, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công thường chậm trễ vào đầu năm và tăng mạnh vào cuối năm.

“Như vậy, áp lực giải ngân vốn đầu tư công trong năm nay rất lớn. Nếu như không có sự đột phá về cơ chế, trách nhiệm cũng như nhận diện và xử lý các sai phạm thì khả năng hoàn thành còn thấp hơn năm 2024”, ông Thịnh quan ngại.