Buôn ngoại tệ: Hai thái cực lời lãi của ngân hàng

Điểm danh ngân hàng lỗ, lãi kinh doanh ngoại hối

Báo cáo tài chính quý IV/2022 của các ngân hàng cho thấy con số bất ngờ về mảng kinh doanh ngoại hối và có sự phân hóa khá rõ. Trong khi 3 “ông lớn" trong nhóm Big 4 là Vietcombank, VietinBank và BIDV tiếp tục ghi nhận khoản lãi hàng nghìn tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối trong quý IV/2022 thì các ngân hàng ABBank, VPBank, Techcombank, HDBank, VIB,... đồng loạt ghi nhận lỗ từ mảng này.

Đơn cử, quý IV/2022, Techcombank lỗ hơn 300 tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối trong khi cùng kỳ năm trước chỉ lỗ gần 28 tỷ đồng. Đây là mức lỗ thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối theo quý lớn nhất của Techcombank trong 1 thập kỷ qua. Hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Techcombank năm qua chịu thua lỗ vì khoản chi cho các công cụ tài chính phái sinh tiền tệ tăng mạnh trong khi lợi nhuận thu về tăng với tốc độ chậm hơn.

Tương tự, ABBank thua lỗ tới 446 tỷ đồng trong quý IV/2022 ở mảng kinh doanh ngoại hối dù từng thuộc top 4 ngân hàng thương mại kinh doanh ngoại hối hiệu quả nhất nửa đầu năm 2022. Nhưng nhờ có khoản lãi gần 1.000 tỷ đồng trong 6 tháng đầu năm, ABBank vẫn báo lãi 193 tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối cả năm 2022.

Trong quý IV/2022, Ngân hàng VPBank cũng ghi nhận lỗ thuần gần 340 tỷ đồng, trong khi quý IV/2021 chỉ lỗ hơn 30 tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối.

Sau 12 quý lãi liên tiếp, Ngân hàng HDBank ghi nhận lỗ 66 tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối trong quý IV/2022.

Mảng kinh doanh ngoại hối ở VietBank cũng ghi nhận lỗ gần 7 tỷ đồng. Lãi thuần từ mảng kinh doanh ngoại hối của SHB cũng giảm 39% trong quý IV/2022 và cả năm giảm 19%.

Ở chiều ngược lại, Vietcombank, VietinBank và BIDV khẳng định vị thế dẫn đầu của nhóm ngân hàng quốc doanh khi mang về khoản lợi nhuận hàng nghìn tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối trong quý IV/2022. Kinh doanh ngoại hối trở thành mảng kinh doanh có tốc độ tăng trưởng cao nhất của VietinBank và BIDV trong quý IV/2022.

Cụ thể, lãi thuần từ kinh doanh ngoại hối của Vietcombank quý IV/2022 tuy chỉ tăng 1,3% so với cùng kỳ năm trước nhưng lũy kế cả năm 2022, lãi thuần từ mảng kinh doanh này của ngân hàng tăng gần 32%, ghi nhận trên 3.768 tỷ đồng.

Trong quý IV/2022, lãi thuần từ kinh doanh ngoại hối của Vietinbank đạt 1.129 tỷ đồng, gấp gần 2,5 lần cùng kỳ năm trước.

Hoạt động kinh doanh ngoại hối BIDV mang về cho ngân hàng gần 1.130 tỷ đồng trong quý IV/2022, tăng hơn 70% so quý cùng kỳ. Lũy kế cả năm 2022, BIDV ghi nhận lãi thuần từ mảng kinh doanh ngoại hối hơn 3.120 tỷ đồng, tăng trên 65% so với năm 2021.

Không chỉ ở nhóm ngân hàng quốc doanh, nhiều ngân hàng TMCP tư nhân cũng ghi nhận sự tăng trưởng vượt trội ở mảng kinh doanh này.

Có thể kể đến ACB. Quý IV/2022, ACB lãi thuần 504 tỷ đồng từ kinh doanh ngoại hối, tăng gấp đôi cùng kỳ năm trước và gấp 5 lần quý III/2022.

Thậm chí, NCB lội ngược dòng khi chuyển từ lỗ kinh doanh ngoại hối hơn 21 tỷ đồng vào quý IV/2021 thành lãi gần 76 tỷ đồng trong quý IV/2022.

MBBank ghi nhận lãi từ kinh doanh ngoại hối trong quý IV/2022 là 416,6 tỷ đồng. Còn lãi từ kinh doanh ngoại hối trong quý IV/2022 của TPBank là 260,8 tỷ đồng.

Đo lường tác động của tỷ giá USD/VND

Sự phân hóa về kết quả kinh doanh ngoại hối thể hiện hiệu quả hoạt động của các ngân hàng trong điều kiện tỷ giá biến động mạnh như quý IV/2022.

Quý IV/2022 là thời gian Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đưa ra một loạt chính sách liên quan đến tỷ giá. Trong quý IV/2022, NHNN liên tục can thiệp vào thị trường ngoại hối thông qua công cụ mua/bán ngoại tệ, điều chỉnh tỷ giá, nới biên độ tỷ giá giao ngay USD/VND từ mức ±3% lên ±5% nhằm đối phó với chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ.

Số liệu từ Tổng Cục thống kê cho thấy, kim ngạch xuất nhập khẩu nước ta quý IV/2022 giảm so với quý III/2022 và cùng kỳ 2021. Dữ liệu này cho thấy nhu cầu ngoại tệ của các doanh nghiệp có thể đã suy yếu so với giai đoạn trước.

Năm 2022, chỉ số Dollar Index đạt mức cao nhất hai thập kỷ đẩy tỷ giá USD/VND liên tiếp lập đỉnh mới. Đồng Việt Nam có thời điểm mất giá đến 9% so với USD, dần về cuối năm, tỷ lệ mất giá thu hẹp còn 3,5%. Lợi nhuận của ngân hàng trong mảng kinh doanh ngoại hối phụ thuộc vào việc dự đoán đúng xu hướng tỷ giá trong tương lai nhằm đưa ra các sản phẩm phái sinh phù hợp.

Lợi thế về nguồn ngoại tệ dồi dào cũng như thị phần giúp các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước thắng lợi ở mảng kinh doanh ngoại hối năm qua.

Kinh doanh ngoại hối là một trong những nghiệp vụ chuyên biệt của các ngân hàng, bên cạnh nghiệp vụ cho vay. Với người dân, nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối dễ nhìn thấy nhất của ngân hàng là mua/bán ngoại tệ, trong đó ngân hàng đóng vai trò trung gian và hưởng tỷ lệ chênh lệch tỷ giá.

Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh ngoại hối của ngân hàng không chỉ đơn thuần mua/bán ngoại tệ theo nhu cầu và tỷ giá tại ngày giao dịch (FX Spot), ngân hàng còn cung cấp các công cụ tài chính phái sinh tiền tệ như dịch vụ hoán đổi (FX Swap), quyền chọn (FX Option) hay kỳ hạn (FX Forward) nhằm đảm bảo an toàn, giảm thiểu rủi ro biến động tỷ giá. Với các hợp đồng này, doanh nghiệp được mua/bán ngoại tệ tại một thời điểm trong tương lai với tỷ giá chốt sẵn hoặc có quyền mua/bán ngoại tệ khi tỷ giá diễn biến thuận lợi…

Tình hình địa chính trị phức tạp, cộng với nhu cầu tích trữ đồng bạc xanh ngày càng cao do lo ngại khủng hoảng kinh tế, những rủi ro khi giao dịch ngoại hối ngày càng khó dự đoán. Nhu cầu sử dụng các sản phẩm ngoại hối từ các ngân hàng, đặc biệt là các sản phẩm phái sinh ngày càng cao. 

Trên thực tế, nghiệp vụ ngoại hối không chỉ giúp các ngân hàng thu lợi nhuận trực tiếp mà còn mang lại lợi nhuận từ các khoản cho vay. Ngân hàng với lượng tiền nội tệ và ngoại tệ khổng lồ, có thể tiến hành cung cấp cùng lúc nhiều sản phẩm ngoại hối, đồng thời cho vay tiền (ngoại tệ hoặc nội tệ) cho các doanh nghiệp khi giao dịch thương mại.

Theo các chuyên gia ngân hàng, mức lợi nhuận từ các khoản vay này là bền vững ngay cả khi tỷ giá diễn biến bất lợi. Khi tỷ giá diễn biến thuận lợi, ngân hàng thu được lãi kép từ cả hai nghiệp vụ: cho vay và ngoại hối.