Chính quyền xã được cấp sổ đỏ: Liệu có khả thi

Đề xuất chính quyền cấp xã được cấp sổ hồng

Sở Tài nguyên Môi trường TP.HCM (TN-MT) vừa có báo cáo gửi Sở Tư pháp TP.HCM về việc xử lý các vấn đề liên quan đến chuyển tiếp thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn chính quyền địa phương. Báo cáo này nhằm tham mưu UBND TP.HCM trong việc tổ chức lại đơn vị hành chính 2 cấp, gồm cấp thành phố và cấp xã, phường để báo cáo Chính phủ.

Đáng chú ý, trong báo cáo này, Sở TN-MT TP.HCM đề xuất chuyển thẩm quyền giao đất cho cá nhân, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu (sổ hồng) lần đầu về cấp xã để thuận tiện trong việc giải quyết và phù hợp phân cấp.

Còn các nhiệm vụ chuyên môn sâu như xây dựng quy hoạch, khai thác dữ liệu đất đai, công tác thanh tra, kiểm tra sẽ do cấp tỉnh đảm nhiệm nhằm đảm bảo tính thống nhất.

Liên quan đến tổ chức bộ máy, Sở TN-MT TP.HCM đề xuất tái cấu trúc hệ thống văn phòng đăng ký đất đai từ mô hình 22 chi nhánh quận, huyện hiện tại thành khoảng 9-12 khu vực cụm địa bàn, dựa trên vị trí địa lý và lưu lượng hồ sơ.

Sở TN-MT TP.HCM cho biết hiện ngành tài nguyên và môi trường quản lý 304 thủ tục hành chính. Trong đó có tới 237 thủ tục thuộc thẩm quyền cấp tỉnh và 19 thủ tục thuộc cấp xã được đề xuất giữ nguyên.

Hiện nay, theo Quyết định 2124/QĐ-BTNMT ngày 1/8/2024 của Bộ Tài nguyên và Môi trường, người sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất nộp đơn đến bộ phận một cửa theo quy định của ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc văn phòng đăng ký đất đai hoặc Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai.

Nếu đề xuất trên của Sở TN-MT TP.HCM được thông qua, công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sẽ được đẩy nhanh gấp nhiều lần hiện tại vì thuận tiện, gần người dân hơn.

Tại TP.HCM, có hàng chục ngàn nhà ở, dự án chưa được cấp sổ hồng. Điều đáng nói, một số công trình người dân đã vào ở thậm chí cả chục năm nhưng vẫn chưa được cấp sổ.

Cần đảm bảo năng lực chuyên môn, cơ sở hạ tầng và nhân sự

Lý giải cho đề xuất trên, Giám đốc Sở TN-MT TP.HCM Nguyễn Toàn Thắng cho biết dù Nghị quyết 190/2025 của Quốc hội đã định hướng nhiều nội dung quan trọng nhưng qua rà soát, Sở TN-MT nhận thấy vẫn còn một số vấn đề phát sinh thực tế chưa được đề cập cụ thể, cần bổ sung và hướng dẫn rõ ràng hơn để tạo điều kiện triển khai đồng bộ.

Trong đó, cần có quy định chính thức về phân công, phân cấp, ủy quyền lại đối với các nhiệm vụ mà trước đây thuộc thẩm quyền UBND cấp huyện. Điều này rất cấp thiết đối với các nhóm thủ tục như giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất, cấp sổ hồng, giải quyết tranh chấp... Nếu không phân định rõ ràng sẽ dẫn đến tình trạng "khoảng trống pháp lý" hoặc tình trạng chồng chéo, trùng lặp thẩm quyền trong giải quyết hồ sơ của người dân.

Nhiều ý kiến ủng hộ việc giao quyền cho UBND phường, xã cấp sổ hồng lần đầu bởi trước khi luật Đất đai 2003 có hiệu lực, thẩm quyền cấp sổ hồng lần đầu cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất tại địa phương thuộc về UBND cấp huyện. Từ luật Đất đai 2013 có hiệu lực đến nay, cơ quan cấp sổ hồng lần đầu vẫn là UBND cấp huyện nhưng việc tiếp nhận và giải quyết hồ sơ lại giao về cho các Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai (trực thuộc sở TN-MT) khiến việc giải quyết cấp sổ hồng bị chậm trễ, gây phiền phức và thiệt hại cho cả nhà nước và người dân.

Chia sẻ trên Thanh Niên, luật sư Trần Minh Cường, Giám đốc Công ty Luật TMC Lawyers, nhận định đề xuất chuyển việc cấp sổ hồng lần đầu cho cá nhân từ cấp quận/huyện về cấp phường xã ở TP.HCM có thể xem là một bước phân cấp, phân quyền phù hợp với xu thế cải cách hành chính hiện nay. Nếu làm tốt, người dân được giải quyết thủ tục ngay tại xã/phường gần hơn, tiện lợi hơn. Trong khi đó, cấp xã có điều kiện nắm sát tình hình đất đai tại địa phương, giảm bớt khâu trung gian và giảm áp lực cho Văn phòng đăng ký đất đai thành phố.

Chuyên gia bất động sản Phan Công Chánh cho biết việc cấp sổ hồng lần đầu tại TP.HCM những năm qua bị trễ hẹn rất nhiều bởi công tác phối hợp các UBND cấp xã và các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện và cơ quan khác vẫn còn rối rắm, chưa có sự liên thông. Trong khi các trường hợp nhà đất cấp sổ hồng lần đầu đa phần là có vướng mắc về pháp lý như: giấy tờ, nguồn gốc nhà đất không rõ ràng; mua bán bằng giấy tay; thừa kế có yếu tố nước ngoài; có phát sinh thay đổi hiện trạng nhà không phép, sai phép nên quá trình nghiên cứu, thụ lý, xác minh hồ sơ cũng mất nhiều thời gian.

Ông Phạm Ngọc Liên, nguyên Giám đốc Văn phòng đăng ký đất đai TP.HCM, phân tích, theo quy định hiện hành, việc cấp sổ hồng lần đầu cho hộ gia đình, cá nhân thuộc thẩm quyền của cấp huyện. Nhưng nay cấp này không còn, chỉ còn 2 cấp là TP và xã nên phải chuyển nhiệm vụ này lên thành phố hoặc về phường, xã. Nhưng việc này không thể về thành phố vì hiện nay thành phố đang quá tải cấp sổ hồng cho tổ chức là chủ đầu tư các dự án nhà ở thương mại. Nên việc chuyển nhiệm vụ này về phường, xã là hợp lý.

Dù ủng hộ đề xuất trên nhưng ông Liên vẫn lưu ý, khi bỏ cấp huyện, hồ sơ nhà đất, nhất là nhà đất công, đất do nhà nước quản lý, nhà đất tiếp quản từ cách đây rất lâu, rất rắc rối nên khi bàn giao tài liệu từ quận, huyện về phường, xã phải thật sự chặt chẽ và được giám sát kỹ từ cấp thành phố. Để sau này khi chuyển về phường xã, hồ sơ không bị thất lạc và có thể dẫn đến sai sót khi cấp sổ hồng lần đầu cho các thửa đất này.

Đồng quan điểm, luật sư Trần Minh Cường cho rằng muốn chuyển việc cấp sổ hồng cho cấp xã được suôn sẻ cần đảm bảo năng lực chuyên môn, cơ sở hạ tầng và nhân sự tại cấp xã, bởi việc cấp sổ hồng không chỉ là thủ tục mà còn liên quan pháp lý rất chặt chẽ. Việc này có nguy cơ phát sinh tiêu cực, nhũng nhiễu nếu không kiểm soát tốt vì quyền được cấp sổ hồng là quyền rất lớn. Ngoài ra, phải đồng bộ hóa dữ liệu đất đai, bản đồ, hồ sơ tại cấp xã để tránh sai sót, chồng chéo.