Chuyên gia đề xuất nhiều phương án đánh thuế TNCN với vàng, tránh đầu cơ, tăng minh bạch

3 phương án thu thuế vàng

Theo ông Nguyễn Văn Được, Ủy viên BCH Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA), Tổng giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín, hoạt động kinh doanh vàng hiện đang chịu sự điều chỉnh của nhiều chính sách thuế quan trọng. Đó là thuế nhập khẩu, thuế VAT và thuế TNDN. Việc các cơ quan chức năng nghiên cứu bổ sung các sắc thuế đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng là cần thiết nhằm mở rộng cơ sở thu, đồng thời phù hợp với định hướng quản lý vàng trong bối cảnh mới.

Ông Nguyễn Văn Được cho hay, vàng dạng thỏi hoặc miếng chưa qua chế tác thành sản phẩm mỹ nghệ, trang sức hay sản phẩm khác, nếu được nhập khẩu hoặc thuộc tài sản của cá nhân không kinh doanh thuộc đối tượng không chịu thuế VAT theo Khoản 22 và Khoản 25 Điều 5 Luật thuế VAT hiện hành.

“Trước đây khi thực hiện Nghị định 24, nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng nguyên liệu và sản xuất vàng miếng thông qua Công ty SJC; vàng miếng vẫn được coi là tiền chứ không phải hàng hoá. Tuy nhiên theo quy định mới có hiệu lực từ ngày 10/10/2025, cơ chế nhà nước độc quyền nhập khẩu vàng và sản xuất vàng miếng đã bị xoá bỏ nên vàng miếng được coi như hàng hóa”, ông Được nêu rõ.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Được, hiện nay cách tiếp cận đã thay đổi, vàng miếng được coi là một loại hàng hóa nên cần xem xét sửa đổi luật để áp dụng thuế VAT 10% đối với hoạt động nhập khẩu và bán vàng miếng của doanh nghiệp kinh doanh vàng cho đồng bộ với vàng trang sức, mỹ nghệ.

Về đánh thuế TNCN với hoạt động mua bán vàng, ông Được cho rằng, hiện nay khó đánh thuế trên chênh lệch giá mua bán vì nhiều người đã mua vàng tích trữ từ nhiều năm trước, khi đó việc quản lý hoá đơn, chứng từ chưa được thực hiện đồng bộ nên không có cơ sở để xác định chính xác giá mua.

Để khắc phục, ông Nguyễn Văn Được đề xuất 3 phương án. Phương án 1, nếu thực hiện theo luật thuế VAT hiện hành, vàng miếng không chịu thuế VAT, thì cá nhân bán vàng cũng không chịu thuế VAT nhưng phải nộp thuế TNCN là 0,5%.

Phương án 2: Sửa Luật và thu thuế VAT 10% với doanh nghiệp nhập khẩu hoặc bán vàng miếng. Đồng thơi cá nhân bán vàng miếng không được coi là đầu tư, kinh doanh mà là tài sản cá nhân bán ra không phải nộp VAT nhưng sẽ phải chịu thuế TNCN 0,5%.

Phương án 3: Sửa Luật và thu thuế VAT 10% với doanh nghiệp nhập khẩu hoặc bán vàng miếng. Đồng thời cá nhân bán vàng miếng ở ngưỡng nhất định theo quy định của Chính phủ là kinh doanh phải nộp 1% thuế VAT và 0,5 thuế TNCN.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cho rằng phương án 2, thu thuế VAT 10% và coi việc nắm giữ vàng là tài sản (không phải kinh doanh) đóng thuế TNCN 0,5% là phương án phù hợp để tránh tình trạng thuế chồng thuế. Đồng thời đồng bộ với các quy định hiện hành cũng như giảm bớt áp lực cho người dân.

“Đánh thuế như vậy khiến kênh đầu tư này giảm độ hấp dẫn, nhiều người sẽ cân nhắc để lựa chọn kênh đầu tư phù hợp. Tiền nhàn rỗi có thể gửi tiết kiệm ngân hàng, đầu tư vào sản xuất kinh doanh, việc điều tiết diễn ra tự nhiên. Từ đó tạo sự công bằng, minh bạch và bình đẳng, nâng cao hiệu quả quản lý vĩ mô thị trường vàng”, chuyên gia Được khẳng định.

Chính sách thuế cần minh bạch, tránh đầu cơ

Ở góc nhìn khác, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, cho rằng thị trường vàng biến động mạnh trong thời gian qua và cao hơn mức giá thế giới thể hiện mức độ đầu cơ lớn. Điều đó có thể gây nên những rủi ro cho xã hội và khiến dòng vốn lệch hướng.

Ông Long kiến nghị Bộ Tài chính cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế và tình hình thực tế tại Việt Nam để nghiên cứu phương án tính thuế phù hợp.

Tuy nhiên, theo ông Ngô Trí Long, nhiều lượng vàng mua từ trước đó rất lâu, không có hóa đơn, chứng từ chứng minh giá mua. Do đó không thể biết được lợi nhuận để tính thuế. Vì vậy, ông Long gợi ý có thể đánh thuế trên giá bán và theo thời gian năm giữ vàng, như bán ngay trong một thời gian ngắn 1 - 2 năm, thuế sẽ cao hơn là mua cách đó 3 - 5 năm.

Để chính sách đạt hiệu quả, ông Ngô Trí Long đề xuất thiết kế cơ chế linh hoạt và minh bạch. Luật phải tuyên bố rõ ràng mục tiêu là chống đầu cơ, tạo công bằng, chứ không phải "đánh" vào tích lũy nhỏ lẻ.

Đồng thời nên duy trì 2 con đường nộp thuế. Thứ nhất, khấu trừ tại nguồn với tỉ lệ nhỏ cho mọi giao dịch, mở tùy chọn quyết toán theo lãi thực cho ai có chứng từ đầy đủ.

Thứ hai, ngưỡng miễn hợp lý, ưu đãi cho nắm giữ dài hạn, bắt buộc hóa đơn điện tử chuẩn hóa dữ liệu và kiểm soát chặt hành vi gian lận. Công tác truyền thông cũng đặc biệt quan trọng, với các công cụ ước tính thuế, kênh hỗ trợ người dân trong giai đoạn đầu triển khai.

Ngoài ra, để chính sách thuế giao dịch vàng được áp dụng trơn tru, PGS.TS Ngô Trí Long kiến nghị cần có giai đoạn chuyển tiếp 6-9 tháng, chuẩn hóa hóa đơn điện tử, kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp vàng, cơ quan thuế và ngân hàng, đồng thời tập huấn cho người dân, doanh nghiệp.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Được nhấn mạnh, đánh thuế kết hợp xuất hóa đơn điện tử khi giao dịch vàng sẽ góp phần tăng thu ngân sách nhà nước, hạn chế đầu cơ vàng, kiểm soát được thị trường. Trong tương lai cũng cần hình thành sàn giao dịch vàng. Khi có sàn giao dịch vàng, mọi thứ công khai, minh bạch hơn thì có thể tính toán điều chỉnh lại cơ chế, mức thuế.