Cổ phiếu thưởng chưa bán, không thể coi là có thu nhập và phải nộp thuế

Trong kiến nghị gửi đến Thủ tướng Chính phủ và Bộ Tài chính, Hiệp hội các Nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) đã có những đề xuất góp ý về dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126 năm 2020 hướng dẫn Luật quản lý thuế.

Đáng chú ý, đó là vấn đề liên quan đến việc nộp thuế TNCN khi nhận được cổ phiếu thưởng và công ty kê khai, nộp thuế thay cho cổ đông.

Theo đó, VAFI cho rằng bản chất của thuế TNCN là hoạt động kinh doanh phải có lãi hay có thu nhập thì mới đánh thuế. Và việc nhận cổ phiếu thưởng có lãi thì mới tính thuế, và khoản thuế này được xác định khi nhà đầu tư bán cổ phiếu thưởng.

Bên cạnh đó, VAFI cho biết, hệ thống của Sở giao dịch Chứng khoán, Trung tâm lưu ký và các công ty chứng khoán đều dễ dàng tính được số lượng, giá vốn cổ phiếu thưởng nên sẽ không gặp nhiều khó khăn khi xác định việc bán cổ phiếu này có lãi hay lỗ.

“Cá nhân nắm giữ cổ phiếu thưởng, chưa bán thì không thể coi là đã có thu nhập và càng không thể coi họ là đối tượng nợ thuế TNCN”, VAFI nêu quan điểm.

Về vấn đề công ty trả cổ phiếu thưởng, cổ tức có trách nhiệm kê khai, khấu trừ thay cho các cổ đông, VAFI nhìn nhận doanh nghiệp phát hành không thể thực hiện chức năng nộp thuế thay cho nhà đầu tư bởi chưa đúng với quy định tại Luật doanh nghiệp và trái với nguyên tắc tài chính, quản trị doanh nghiệp.

“Doanh nghiệp đóng thuế cổ tức tiền mặt cho nhà đầu tư là từ tiền của nhà đầu tư chứ không phải tiền của doanh nghiệp”, VAFI nêu bản chất.

Với quy định hồi tố của Nghị định về việc công ty, tổ chức phát hành cổ phiếu thưởng có trách nhiệm kê khai, nộp thuế thay cho NĐT đối với tất cả cổ phiếu thưởng chưa bán sau ngày Nghị định mới có hiệu lực, VAFI đánh giá thông tin này có nguy cơ làm rối loại thị trường chứng khoán vì nhà đầu tư sẽ phải bán tài sản đi để trả cho khoản “gọi là thuế TNCN còn nợ”.

Trường hợp, nếu công ty phát hành cổ phiếu thưởng phá sản, giải thể thì các NĐT phải tự kê khai và nộp thuế phần cổ phiếu còn nắm giữ, theo VAFI thực tế nhiều năm qua, đã có hàng trăm ngàn các NĐT nhận cổ phiếu thưởng nhưng sau đó doanh nghiệp thua lỗ, giải thể, phá sản … khiến họ mất hết vốn, và cũng nhiều tình huống không thể bán được số cổ phiếu này.

“Vậy việc họ bị coi là đối tượng nợ thuế TNCN do sở hữu cổ phiếu thưởng của các công ty này đã hợp lý hay chưa, đã có tiền lệ các quốc gia nào trên thế giới triển khai hay chưa. Mất hết vốn đầu tư mà còn bị coi là đối tượng nợ thuế”, đại diện VAFI đặt câu hỏi.

Do đó, VAFI đề xuất thời điểm xác định có thu thuế TNCN đối với cá nhân sở hữu cổ phiếu thưởng là thời điểm nhà đầu tư bán cổ phiếu này. Nếu lãi, thì thu thuế theo quy định hiện hành, tổng giá trị cổ phần bán ra theo mệnh giá nhân với thuế suất 5%. Trường hợp nhận cổ phiếu thưởng mà thua lỗ, thì không bị đánh thuế.

Ngoài ra, VAFI cũng nêu quan điểm, chính sách hiện hành về thuế chứng khoán cho NĐT cá nhân đang cao hơn nhiều so với tổ chức đầu tư, kinh doanh chứng khoán. Cụ thể, NĐT cá nhân đang chịu thuế theo phương thức khoán 0,1% x tổng giá trị giao dịch, trong khi tổ chức đầu tư không chịu khoản thuế này và nhóm này cũng không chịu thuế cổ tức tiền mặt và thuế cổ phiếu thưởng 5%.

“Về lâu dài, Bộ Tài chính xem xét cơ chế Capital Gain Tax cho thuế giao dịch chứng khoán để khắc phục tình trạng đầu tư thua lỗ mà vẫn phải chịu thuế. Phải có thu nhập thì mới đóng thuế”, VAFI kết luận.

Trước đó, tại dự thảo sửa Nghị định 126 quy định một số điều của Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính cho biết cần quy định rõ thời điểm khấu trừ, kê khai thuế với thu nhập từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán để hạn chế lợi dụng chính sách, kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.

Vì vậy, Bộ Tài chính đề xuất thuế thu nhập cá nhân phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thay vì đợi đến khi bán chứng khoán. Cơ quan này cũng đề xuất rằng tổ chức phát hành có trách nhiệm khấu trừ, nộp thay thuế cho cá nhân.

Theo Bộ Tài chính, cổ tức, lợi tức đang được chi trả bằng nhiều hình thức như bằng tiền mặt, chứng khoán hoặc ghi tăng vốn góp.