'Đại gia' ngoại chiếm lĩnh ngành chăn nuôi, cuộc chơi tỷ USD tại Việt Nam

Theo báo cáo của Cục Chăn nuôi và Thú y, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, năm 2024, mức tiêu thụ thịt lợn bình quân đầu người của Việt Nam đạt khoảng 37kg/người/năm, đứng thứ 4 thế giới.

Tổng cộng Việt Nam tiêu thụ khoảng 3,8 – 4 triệu tấn thịt các loại mỗi năm, trong đó thịt heo chiếm hơn 60%, còn lại là thịt gà, bò, vịt và thủy cầm, số liệu từ Tổng cục Thống kê.

Báo cáo thị trường thịt Việt Nam năm 2025 từ Research and Markets cũng chỉ ra, thị trường thực phẩm thịt tại Việt Nam đã đạt giá trị 7,75 tỷ USD năm 2024, và được dự báo tăng trưởng với tốc độ CAGR (tốc độ tăng trưởng kép hàng năm) khoảng 5,17 %/năm, lên mức 10,45 tỷ USD vào năm 2030.

Trong hơn một thập kỷ, hàng loạt tập đoàn FDI đã đầu tư hàng trăm triệu đến hàng tỷ USD để hình thành các chuỗi 3F – từ sản xuất thức ăn (Feed), chăn nuôi (Farm) đến chế biến thực phẩm (Food), làm thay đổi cấu trúc thị trường nội địa.

C.P. Vietnam, công ty con của C.P. Group (Thái Lan) là cái tên tiêu biểu nhất cho mô hình 3F. Được xem là doanh nghiệp FDI lớn nhất trong ngành nông nghiệp Việt Nam, C.P. đã xây dựng chuỗi khép kín trải dài trên nhiều tỉnh thành, với 21 nhà máy, trong đó có 8 nhà máy thức ăn chăn nuôi, 4 nhà máy chế biến thủy sản và 7 nhà máy giết mổ chế biến thịt.

Đặc biệt, tổ hợp CPV Food tại Bình Phước với tổng vốn 250 triệu USD hiện là một trong những trung tâm xuất khẩu thịt gà lớn nhất Đông Nam Á. Doanh thu của C.P. Việt Nam năm 2024 ước đạt 96.000 tỷ đồng, tăng khoảng 5 – 8% so với 2023, cao nhất từ trước đến nay.

Đáng chú ý, C.P. đang lên kế hoạch IPO công ty tại Việt Nam vào năm 2025, trong nỗ lực huy động thêm vốn để mở rộng chuỗi giá trị nội địa và tăng cường xuất khẩu sang các thị trường Nhật Bản, châu Âu. Tập đoàn mẹ CPF hiện sở hữu hơn 83% cổ phần tại C.P. Việt Nam, cho thấy mức độ kiểm soát toàn diện của 'ông lớn' ngoại đối với chuỗi sản xuất thực phẩm lớn nhất tại Việt Nam.

CJ Vina Agri (Hàn Quốc) hiện cũng đang vận hành một chuỗi thức ăn chăn nuôi và trại heo quy mô lớn tại các tỉnh Hưng Yên, Long An, Đồng Nai, Bình Định và Hà Nam.

Tính riêng tại Hà Nam, nhà máy CJ Vina đã được nâng công suất lên 336.000 tấn/năm nhờ khoản đầu tư bổ sung 7 triệu USD vào năm 2024. Trong năm 2025, doanh nghiệp này đang triển khai chiến dịch “2025 Find Challenge Reach” nhằm giảm tỷ lệ chuyển đổi thức ăn (FCR) trên toàn hệ thống – một chỉ số sống còn trong ngành chăn nuôi công nghiệp.

Trong khi đó, New Hope Group – một trong những tập đoàn nông nghiệp lớn nhất Trung Quốc – đã có mặt tại Việt Nam từ năm 2000, với chuỗi nhà máy thức ăn đặt tại Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Giang, Thanh Hóa, sau đó mở rộng vào Bình Phước, Bình Định.

Năm 2021, New Hope đưa vào hoạt động trại heo quy mô 75 ha tại Hớn Quản (Bình Phước), với tổng vốn đầu tư 135 triệu USD và công suất giết mổ, chế biến lên đến gần 1 triệu con/năm. Tổng vốn đầu tư của tập đoàn này tại Việt Nam đến nay đã vượt 1 tỷ USD.

Không kém cạnh, De Heus Vietnam (Hà Lan) đã trở thành một “ông lớn” sau thương vụ mua lại toàn bộ mảng thức ăn chăn nuôi của Masan (MNS Feed) vào năm 2021.

Thương vụ này bao gồm 13 nhà máy và 1 nhà máy premix với tổng công suất đạt khoảng 4 triệu tấn/năm – cao nhất thị trường. Sau khi hoàn tất sáp nhập, De Heus đẩy mạnh chiến lược hợp tác lâu dài với Masan theo mô hình “liên kết chuỗi” để xây dựng hệ sinh thái 3F quy mô.

Một cái tên khác cũng nổi bật là Japfa Comfeed Vietnam (thuộc Japfa Indonesia), doanh nghiệp đang vận hành 8 nhà máy thức ăn, 1.600 trang trại chăn nuôi và tổ hợp giết mổ, chế biến gà công nghiệp tại Long An và Bình Phước.

Từ năm 2018 đến 2022, Japfa đã đầu tư hơn 230 triệu USD vào các dự án mới tại Việt Nam, bao gồm cả các trung tâm nghiên cứu giống và các breeder farm đạt chuẩn quốc tế.

Ngoài ra, Cargill (Mỹ) dù không đầu tư trực tiếp vào mảng chăn nuôi và giết mổ, nhưng vẫn đóng vai trò lớn trong ngành với 11 nhà máy thức ăn chăn nuôi và một nhà máy premix dinh dưỡng. Cargill hiện tập trung vào lĩnh vực dinh dưỡng vật nuôi và nông nghiệp bền vững, với tổng vốn đầu tư tại Việt Nam hơn 160 triệu USD, công suất hơn 1 triệu tấn/năm.

Việt Nam: Điểm nóng tái cấu trúc ngành chăn nuôi

Quy mô dân số gần 100 triệu người với tầng lớp trung lưu ngày càng gia tăng, cùng tốc độ đô thị hóa nhanh tạo ra nhu cầu lớn và ổn định đối với thực phẩm động vật. Thêm vào đó, người tiêu dùng đô thị đang có xu hướng ưu tiên sản phẩm sạch, truy xuất nguồn gốc và chứng chỉ chất lượng — đúng thế mạnh của các tập đoàn ngoại.

Hạ tầng giá rẻ (đất đai, nhân công), môi trường đầu tư ổn định và chính sách hỗ trợ của Nhà nước cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp FDI mở rộng quy mô sản xuất để đáp ứng nhu cầu nội địa và hướng tới xuất khẩu.

Sự hiện diện mạnh mẽ của các doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực nông nghiệp không chỉ góp phần hiện đại hóa hạ tầng sản xuất, mà còn tạo ra một cuộc cạnh tranh lớn trong ngành. Mô hình 3F (Feed–Farm–Food) đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc để đảm bảo an toàn thực phẩm, kiểm soát chất lượng và tối ưu chi phí.

Theo đánh giá của các chuyên gia, các tập đoàn FDI thường có lợi thế vượt trội về vốn, công nghệ, hệ thống kiểm soát dịch bệnh và khả năng quản lý chuỗi cung ứng. Nhờ đó, họ dễ dàng mở rộng quy mô sản xuất với tốc độ nhanh và ít rủi ro hơn doanh nghiệp trong nước.

Những cái tên như C.P. hay De Heus hiện đã xuất khẩu được thịt gà chế biến sang các thị trường khó tính như Nhật Bản và Liên minh châu Âu – điều mà phần lớn doanh nghiệp nội địa vẫn chưa thực hiện được.

Tuy vậy, sự thống trị của các doanh nghiệp nước ngoài cũng đặt ra một số vấn đề đáng lo ngại. Việc tập trung chuỗi giá trị vào tay một số ít “ông lớn” có thể dẫn đến sự phụ thuộc quá mức vào doanh nghiệp FDI, trong khi nông dân và doanh nghiệp nhỏ trong nước ngày càng khó tham gia vào chuỗi cung ứng.

Ngoài ra, dù quy trình sản xuất hiện đại, một số sự cố an toàn thực phẩm vẫn xảy ra – như vụ việc “heo bệnh” bị phát hiện tại trại chăn nuôi của C.P. tại Sóc Trăng năm 2025.

Mặc dù có sự gia tăng gần đây, nhưng mức tiêu thụ thịt lợn của Việt Nam có thể phải đối mặt với áp lực giảm trong những năm tới. Cục Chăn nuôi và Thú y dự đoán rằng từ năm 2025 đến năm 2026, nhu cầu thịt lợn sẽ bị ảnh hưởng bởi sự chuyển dịch sang các loại protein thay thế, bao gồm gia cầm, hải sản và các lựa chọn từ thực vật.

Để giảm thiểu các rủi ro và tăng cường hiệu quả phát triển bền vững, nhiều chuyên gia cho rằng cần có chính sách thúc đẩy liên kết giữa doanh nghiệp FDI và nông dân, hỗ trợ doanh nghiệp nội xây dựng chuỗi 3F riêng biệt hoặc tham gia vào các liên minh chuỗi giá trị. Đồng thời, Nhà nước cũng cần tăng cường kiểm soát chất lượng, đặc biệt là tại khâu giết mổ và chế biến – vốn được xem là mắt xích yếu trong chuỗi chăn nuôi hiện nay.