Đề xuất ưu đãi thuế TNDN, thuế nhập khẩu cho doanh nghiệp tham gia đầu tư đường sắt

Sáng 16/6, Quốc hội nghe Tờ trình và báo cáo thẩm tra (bổ sung) về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Theo đó, dự án Luật bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết vào 20 Điều, chỉnh lý 33 Điều của dự án Luật.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình (bổ sung) dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, dự thảo Luật đã được chỉnh lý để bổ sung 23 cơ chế, chính sách tại dự thảo Nghị quyết vào Chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt và Điều 5 của dự thảo Luật; trong số đó 4 chính sách đã có trong dự thảo Luật trình Quốc hội. Dự thảo Luật mới gồm 4 chương và 84 Điều.

Để bảo đảm đáp ứng yêu cầu về tiến độ đầu tư xây dựng các dự án đường sắt, Chính phủ đề nghị các quy định bổ sung mới vào dự thảo Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025, các quy định còn lại của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Dự thảo Luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết vào 20 Điều của dự thảo Luật, chỉnh lý 33 Điều theo ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra đối với dự thảo Luật đã trình Quốc hội.

Tiếp thu ý kiến của cơ quan thẩm tra của Quốc hội, Bộ Xây dựng đã bổ sung vào dự thảo Luật quy định về ưu đãi tín dụng cho tổ chức tham gia hoạt động kinh doanh đường sắt tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn; doanh nghiệp tham gia đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt được hưởng ưu đãi về thuế suất thuế TNDN; thể chế hóa dự thảo Nghị quyết, dự thảo Luật đã bổ sung quy định về miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án mà trong nước chưa sản xuất được hoặc sản xuất được nhưng không đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án. Chính sách này cũng được kế thừa quy định tại Luật Đường sắt 2017.

Chính phủ đề nghị Quốc hội cho phép điều chỉnh Chương trình lập pháp năm 2025 của Quốc hội như báo cáo tại Tờ trình số 489/TTr-CP ngày 09/6/2025. Thống nhất nội dung dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) sau khi đã bổ sung các cơ chế, chính sách để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt theo kết luận của cấp có thẩm quyền và thông qua tại kỳ họp thứ 9. Đồng ý với đề xuất giao Chính phủ chủ trì và phối hợp với Cơ quan chủ trì thẩm tra, các cơ quan liên quan tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật.

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho hay, về cơ bản, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thống nhất cao với chủ trương cần có cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư hệ thống đường sắt Việt Nam. Tuy nhiên, để thể chế hóa chủ trương của Đảng và luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt đã được quy định trong các Nghị quyết của Quốc hội về đầu tư phát triển một số công trình đường sắt cụ thể, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt này theo hướng: giới hạn phạm vi, đối tượng được áp dụng; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, phổ quát, bền vững của hệ thống pháp luật; tăng cường giám sát, công khai, minh bạch thông tin; có chế tài phù hợp. Đồng thời, cần bảo đảm yêu cầu khả thi, chặt chẽ và hiệu quả.

Về cơ chế, chính sách huy động nguồn lực và bố trí vốn (Điều 21, 22), Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, một số ý kiến cơ bản nhất trí với quy định trao quyền chủ động về vốn cho các chủ thể quy định trong dự thảo Luật, cho phép phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động ODA, dùng nguồn tăng thu và tiết kiệm chi ngân sách để bổ sung vốn nếu ngân sách hằng năm không đáp ứng tiến độ. Tuy nhiên, cần rà soát bổ sung quy định giới hạn cơ chế, chỉ áp dụng khi chứng minh hiệu quả vượt trội; giới hạn mức huy động ở ngưỡng an toàn, có giám sát, bảo đảm an toàn tài chính; trách nhiệm rõ ràng; điều kiện và cơ chế giám sát chặt chẽ để ngăn ngừa rủi ro.

Về cơ chế, chính sách phát triển đô thị quanh đường sắt (mô hình TOD) và khai thác quỹ đất vùng phụ cận nhà ga (Điều 26, 27), nhiều ý kiến cơ bản nhất trí với cơ chế phát triển đô thị lấy hệ thống giao thông công cộng làm trung tâm (TOD) nhằm khai thác quỹ đất quanh nhà ga tạo nguồn lực cho đường sắt, phù hợp định hướng đổi mới sáng tạo.

Tuy nhiên, Ủy ban đề nghị làm rõ và nghiên cứu bổ sung quy định rõ giới hạn thẩm quyền địa phương khi điều chỉnh quy hoạch; quy định cơ chế giám sát độc lập, minh bạch khi điều chỉnh quy hoạch; bổ sung quy định tiêu chí về năng lực hạ tầng và kế hoạch nâng cấp hạ tầng trước khi phê duyệt TOD, quy định điều kiện thực hiện; quy định rõ cơ chế phân chia nguồn thu; quy định trách nhiệm giải trình và chế tài xử lý; rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan.