Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam 70 tỷ USD của Việt Nam: Thời điểm 'vàng' để triển khai, nguồn vốn phân bổ ra sao sau khi ấn định dấu mốc quan trọng?

Đề nghị trình Quốc hội chủ trương đầu tư trong tháng 10

Tổng Thư ký Quốc hội Bùi Văn Cường vừa đề nghị bổ sung 4 nội dung vào chương trình kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, dự kiến khai mạc vào tháng 10 tới đây.

Trong đó, một trong số những nội dung đáng chú ý là chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Đề nghị này yêu cầu các cơ quan liên quan khẩn trương hoàn thiện hồ sơ tài liệu với chất lượng tốt, đảm bảo tiến độ để gửi đến đại biểu Quốc hội.

Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV dự kiến sẽ được tổ chức theo 2 đợt, với thời gian nghỉ giữa hai đợt để các cơ quan tiếp thu và chỉnh lý các dự án luật.

Theo kế hoạch, kỳ họp Quốc hội khóa XV sẽ khai mạc vào ngày 21/10 và bế mạc vào sáng ngày 30/11/2024.

Về dự án hạ tầng giao thông trọng điểm này, lãnh đạo Cục Đường sắt cho biết, sau quá trình nghiên cứu cẩn trọng và nhận được sự góp ý từ các tổ chức, Bộ, ngành trong và ngoài nước, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã cơ bản hoàn thiện đề án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Theo chia sẻ của đại diện Bộ GTVT, phía đơn vị tư vấn đang gấp rút hoàn thiện báo cáo nghiên cứu tiền khả thi.

Dự kiến trong tháng 9, báo cáo sẽ được trình Bộ Chính trị để xem xét và cho ý kiến.

Mục tiêu nhằm trình Quốc hội xem xét và thông qua chủ trương đầu tư tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV (diễn ra vào tháng 10) để vào năm 2025 có thể sắp xếp vốn trung hạn.

Trước đó, vào cuối tháng 7/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chủ trì phiên họp thảo luận Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Các thành viên Chính phủ đã cơ bản thống nhất về chủ trương để trình cấp có thẩm quyền xem xét và quyết định.

Nguồn vốn cho dự án được phân bổ như thế nào?

Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam có tổng chiều dài 1.541km, được đề xuất đầu tư với cấu trúc đường đôi, khổ 1.435mm, sử dụng điện khí hóa và thiết kế cho tốc độ tối đa lên đến 350 km/h.

Tuyến đường sẽ khởi hành từ ga Ngọc Hồi (TP. Hà Nội), băng qua 20 tỉnh, thành phố và kết thúc tại ga Thủ Thiêm (TP. HCM).

Toàn tuyến sẽ có 23 ga phục vụ hành khách, với khoảng cách trung bình giữa các ga là 67km, cùng với 5 ga hàng hóa được đặt tại các khu vực giao thương chính.

Bộ GTVT đề xuất ưu tiên nguồn lực để khởi công hai đoạn Hà Nội - Vinh và TP. HCM - Nha Trang với tổng chiều dài khoảng 642km vào cuối năm 2027.

Đoạn Vinh - Nha Trang có dài khoảng 899km, dự kiến sẽ được khởi công trước năm 2030 và mục tiêu hoàn thiện toàn bộ tuyến đường vào năm 2035.

Chia sẻ với truyền thông, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy với dự kiến tổng mức đầu tư dự án khoảng 65 - 70 tỷ USD, việc bố trí vốn dự kiến sẽ được thực hiện trong khoảng 12 năm.

Theo lãnh đạo Bộ GTVT, hiện Bộ đang phối hợp với các cơ quan chức năng để đánh giá về nguồn vốn đầu tư.

Theo tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, dự án dự kiến sẽ đóng góp khoảng 0,97 điểm %/năm vào tăng trưởng GDP trong quá trình xây dựng.

Các nguồn thu từ khai thác quỹ đất tại các khu vực TOD và các hoạt động thương mại dự kiến sẽ mang về khoảng 22 tỷ USD.

Thời điểm "vàng" để triển khai

Trên thực tế từ nhiều quốc gia có mạng lưới đường sắt cao tốc phát triển cho thấy: Nhật Bản đã quyết định đầu tư tuyến đường sắt đầu tiên vào năm 1950 khi GDP bình quân đầu người đạt khoảng 250 USD.

Trung Quốc bắt đầu vào năm 2005 khi con số này đạt 1.753 USD và Indonesia triển khai dự án vào năm 2015 khi GDP đầu người đạt khoảng 3.322 USD.

Hiện tại, Trung Quốc đang là quốc gia sở hữu hệ thống đường sắt cao tốc dài nhất thế giới với 5 tuyến có vận tốc 350km/h.

Tại Việt Nam, theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới, thời điểm này được xem là lý tưởng để triển khai dự án đường sắt cao tốc, khi GDP bình quân đầu người năm 2023 đã đạt khoảng 4.282 USD và ước tính sẽ đạt 7.500 USD vào năm 2030.

Lãnh đạo Cục Đường sắt Việt Nam cho biết, dưới đánh giá của Bộ GTVT và Bộ Tài chính, nếu như sử dụng nguồn vốn đầu tư công để đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, Việt Nam sẽ không vượt quá trần nợ công.

Theo tính toán, nếu triển khai xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nợ công của Việt Nam có thể tăng từ 38% lên xấp xỉ 50%, nhưng vẫn đảm bảo trong khả năng cho phép.

Trong quá trình triển khai, nếu có thể vay được các tổ chức tài chính quốc tế hoặc các quốc gia khác với vốn ưu đãi, nước ta sẽ xem xét và bổ sung.

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được kỳ vọng có thể góp phần tăng trưởng GDP hàng năm khoảng 1% từ năm 2025 đến năm 2037. Hiện nay, nhiều quốc gia như Trung Quốc và Nhật Bản đã bày tỏ mong muốn hợp tác và hỗ trợ Việt Nam trong dự án này.