Gỡ điểm nghẽn và khơi dòng vốn: Giảm áp lực cho DN, thêm động lực đẩy tăng trưởng

Áp lực bên ngoài, điểm nghẽn bên trong

Ông Trần Như Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết, năm 2024, ngành dệt may xuất khẩu đạt 44 tỷ USD và đặt mục tiêu tăng 10% trong năm 2025. Trong hai tháng đầu năm nay, dù xuất khẩu dệt may đang diễn biến tích cực, ngành vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là ở thị trường Mỹ, nơi chiếm đến 40% kim ngạch xuất khẩu toàn ngành.

Bên cạnh đó, ngành dệt may hiện đang chịu áp lực lớn từ quá trình chuyển đổi số và phát triển bền vững. Việc đầu tư cho các mục tiêu này đòi hỏi nguồn vốn lớn nhưng các doanh nghiệp lại gặp khó khăn trong việc tiếp cận các gói vay ưu đãi. Hiện tại, vẫn chưa có các gói vay ưu đãi dành riêng cho ngành dệt may trong quá trình chuyển đổi xanh và chuyển đổi số.

Liên quan đến việc giảm tiền thuê đất, dù có đề xuất giảm 30% tiền thuê đất cho các doanh nghiệp sản xuất nhưng thực tế chính sách này vẫn chưa đến được với doanh nghiệp. Điều kiện để được giảm thuế là doanh nghiệp phải có hợp đồng thuê đất trực tiếp từ nhà nước. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp hiện đã hết hạn hợp đồng và chưa được tái ký, dù vẫn đang đóng tiền thuê đất.

Theo ông Bạch Khánh Nhựt - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (VINACAS), ngành điều vẫn gặp khó khăn do các quy định lỗi thời, không phù hợp thực tế. Cụ thể ngành điều nhập khẩu 90% nguyên liệu thô, trong đó 70% từ châu Phi và 20% từ Campuchia. Tuy nhiên, quy định yêu cầu 100% điều thô sau khi chế biến phải xuất khẩu hoàn toàn, khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong xử lý sản phẩm cấp thấp.

Hạt điều cao cấp có giá trị xuất khẩu cao nhưng hạt điều cấp thấp dù vẫn đảm bảo an toàn thực phẩm lại không được phép tiêu thụ nội địa. Do đó, doanh nghiệp buộc phải làm phân bón, thức ăn chăn nuôi hoặc bỏ đi, gây lãng phí lớn. Một số doanh nghiệp cố gắng đưa sản phẩm cấp thấp vào thị trường nội địa nhưng bị quy kết là buôn lậu, thậm chí vướng vào vòng lao lý. Ngoài ra, hạt điều cấp thấp không được ngân hàng chấp nhận làm tài sản thế chấp, khiến doanh nghiệp khó huy động vốn và xoay vòng dòng tiền.

Theo ông Nguyễn Ngọc Hòa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP. HCM (HUBA), cần có sự điều chỉnh về quy trình và cách thức thực hiện. Cần nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan. Phải quy định rõ ràng về thời gian xử lý cho tất cả các bên liên quan, qua đó nâng cao trách nhiệm và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp.

Theo Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM, một trong những điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là về đất đai. Đã đến lúc cần thay đổi tư duy từ đấu giá đất sang đấu giá dự án — tức là xác định rõ trên khu đất đó nên thực hiện dự án gì để đạt hiệu quả cao nhất trong thời gian ngắn nhất và tạo ra sức lan tỏa mạnh nhất. Việc này có thể được triển khai theo hình thức thí điểm trong một số lĩnh vực, ngành nghề nhất định trước khi áp dụng rộng rãi.

Nguồn lực thứ hai là cần rà soát lại các tồn đọng trong quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Ví dụ, Dệt Thành Công đã cổ phần hóa từ nhiều năm trước nhưng đến nay vẫn chưa được phê duyệt quyết toán chuyển thể sang công ty cổ phần, dù doanh nghiệp đã đi vào hoạt động dưới mô hình công ty cổ phần từ 5- 6 năm nay. Cần sớm phân loại và giải quyết dứt điểm những trường hợp tồn đọng này.

Tương tự, một số hợp đồng liên doanh với doanh nghiệp FDI đời đầu có điều khoản 'sau khi kết thúc thời hạn hợp đồng thì chuyển giao cho phía Việt Nam' nhưng lại không quy định cụ thể ai sẽ là bên tiếp nhận. Kết quả là khi hợp đồng hết hạn, không ai đứng ra tiếp nhận khiến nhiều dự án phải đóng cửa, gây lãng phí lớn.

Khơi dòng tín dụng, đầu tư lớn cho hạ tầng

Ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Chi nhánh khu vực 2, trong hai tháng đầu năm, tăng trưởng tín dụng trên địa bàn TP. HCM có giảm nhẹ so với cuối năm ngoái nhưng khoảng 75% vốn tín dụng đã được giải ngân vào lĩnh vực sản xuất - kinh doanh, tăng 1,37% so với cuối năm ngoái. Các tổ chức tín dụng trên địa bàn cũng đang triển khai rất tốt gói cho vay 30.000 tỷ đồng cho lĩnh vực nông - lâm - sản.

Việc đạt được mục tiêu tăng trưởng tín dụng 16% trong năm nay không phải là điều khó nếu kinh tế tăng trưởng GDP đạt 8%. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi là khả năng hấp thụ vốn và điều chuyển dòng vốn đúng hướng.

Chuyên gia kinh tế, TS Trần Du Lịch, để đạt được mục tiêu tăng trưởng, chúng ta cần dựa vào các động lực khác, đặc biệt là tổng đầu tư toàn xã hội từ những năm trước. Tăng trưởng năm nay phụ thuộc rất lớn vào dòng vốn tín dụng. Ngân hàng Nhà nước dự kiến tăng 16% tổng dư nợ tín dụng, tương đương khoảng 2,5 triệu tỷ đồng. Riêng đối với TP. HCM, cần ưu tiên tháo gỡ các điểm nghẽn cho các dự án tồn đọng.

Ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam lưu ý, đầu tư công vào cơ sở hạ tầng là nền tảng quan trọng cho tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế Việt Nam. Hiện tại, quy mô GDP của Việt Nam đạt khoảng 470 tỷ USD, xếp thứ 33 trên thế giới và đứng thứ 67 trong tổng số 141 quốc gia về chỉ số cạnh tranh toàn cầu theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF).

Trong các chỉ số phát triển hạ tầng, Việt Nam đạt kết quả tương đối tốt về hạ tầng số, tuy nhiên, các chỉ số về giao thông và năng lượng vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.

Việt Nam đã xác định một số định hướng chiến lược quan trọng về hạ tầng, thể chế và các đột phá chiến lược. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong đợi. Tổng giá trị đầu tư công vào hạ tầng có xu hướng tăng qua các năm nhưng tỷ lệ giải ngân chỉ đạt khoảng 70% – 80% ngân sách.

Quốc hội đã phê duyệt tăng ngân sách đầu tư công từ 27 tỷ USD trong năm 2024 lên 36 tỷ USD trong năm nay. Các dự án hạ tầng quy mô lớn đã được xác định, trong đó có các dự án trọng điểm như dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam với tổng mức đầu tư ước tính khoảng 67 tỉ USD, đường cao tốc TP. HCM – Cần Thơ và hệ thống đường bộ cao tốc trên toàn quốc. Những dự án này không chỉ tạo động lực tăng trưởng trong ngắn hạn mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững trong dài hạn.

Việc Quốc hội thông qua cơ chế đặc thù cho TP. HCM là cơ hội lớn để thành phố dẫn đầu trong đầu tư hạ tầng. Tuy nhiên, để tận dụng cơ hội này, TP HCM cần có các biện pháp cụ thể nhằm đảm bảo tính hiệu quả trong triển khai, đồng thời cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý để tránh tình trạng 'vốn có nhưng không giải ngân được'.

Để huy động tài chính cho các dự án đầu tư công, Việt Nam cần có cách tiếp cận linh hoạt hơn thay vì chỉ dựa vào ngân sách nhà nước. Việc thu hút đầu tư theo hình thức đối tác công – tư (PPP) là một giải pháp quan trọng để giảm bớt gánh nặng tài chính cho ngân sách, đồng thời tận dụng được nguồn lực từ khu vực tư nhân.