Nhận diện chìa khóa giúp công ty chứng khoán mở 'kho tiền'

“Tam mã” bứt tốc thị phần môi giới

Năm 2024 khép lại với không ít sự xáo trộn trong bảng xếp hạng thị phần môi giới cổ phiếu trên sàn HoSE so với năm 2023. Mặc dù hai công ty chứng khoán dẫn đầu thị phần là Công ty Chứng khoán VPS và Công ty Chứng khoán SSI vẫn giữ nguyên vị trí nhưng bốn vị trí tiếp theo đều thay đổi.

Cụ thể, Công ty Chứng khoán Kỹ Thương (TCBS) từ vị trí thứ 4 vươn lên vị trí thứ 3 với thị phần 7,18%; Công ty Chứng khoán TP. HCM (HSC) từ vị trí thứ 5 vươn lên vị trí thứ 4 với thị phần 6,14%; Công ty Chứng khoán Vietcap từ vị trí thứ 8 vươn lên vị trí thứ 5 với thị phần 6,08%; Công ty Chứng khoán VNDIRECT từ vị trí thứ 2 lao dốc xuống vị trí thứ 6 với thị phần 5,87%.

Ở ba vị trí còn lại trong nhóm 9 công ty chứng khoán dẫn đầu thị phần, Công ty Chứng khoán MB (MBS) là giữ nguyên vị trí thứ 7 với thị phần 4,89% và Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam (KIS) giữ nguyên vị trí thứ 9 với thị phần 2,93%, trong khi đó, Công ty Chứng khoán Mirae Asset (MASVN) xếp ở vị trí thứ 8 với thị phần 4,54% (năm 2023 ở vị trí thứ 6).

Điểm đặc biệt trong cuộc đua thị phần môi giới cổ phiếu năm 2024 là chiến thắng chỉ dành cho số ít. Thống kê của Đầu tư Tài chính cho thấy tổng thị phần môi giới của 9 công ty chứng khoán dẫn đầu năm 2024 vẫn tương đương năm 2023 (chiếm khoảng 65% thị phần toàn thị trường) nhưng chỉ có ba công ty chứng khoán ghi nhận thị phần tăng, còn lại sáu công ty chứng khoán giảm thị phần.

Ba công ty chứng khoán tăng thị phần bao gồm: TCBS tăng 0,17% thị phần, HSC tăng 1,09% thị phần và Vietcap tăng 1,61% thị phần. Trong đó, HSC và Vietcap là hai cái tên quen thuộc, trước đây từng có thời gian dài nằm trong nhóm 3 công ty chứng khoán dẫn đầu về thị phần môi giới nhưng sau đó đánh mất vị thế khi thị trường thay đổi lớn, nhất là từ khi đại dịch Covid-19 bùng nổ; và giờ đã tái thích nghi và trở lại ấn tượng. Trong khi đó, TCBS là cái tên còn non trẻ nếu xét về hoạt động môi giới cổ phiếu, nhưng đã băng băng tiến lên nhóm đầu thị phần nhờ tiên phong áp dụng chính sách miễn phí giao dịch cổ phiếu (zero-fee) – chính sách từng được công ty mẹ của TCBS là ngân hàng Techcombank áp dụng rất thành công trong ngành ngân hàng.

Các công ty chứng khoán tại Việt Nam đã từng trải qua thời kỳ mà nguồn thu chính là hoạt động môi giới cổ phiếu. Và hiện nay, “chìa khóa” để các công ty chứng khoán mở “kho tiền” cũng tới từ hoạt động môi giới cổ phiếu, nhưng tính chất đã thay đổi căn bản.

Nếu như trước đây, thu phí môi giới cổ phiếu là động lực để các công ty chứng khoán lao vào cuộc đua giành thị phần môi giới thì ngày nay, cuộc đua giành thị phần môi giới không kém phần căng thẳng nhưng thu phí môi giới chỉ là mục đích phụ, còn mục đích chính là gia tăng quy mô khách hàng, từ đó gia tăng quy mô cho vay ký quỹ (margin).

Tầm quan trọng của việc giành thị phần môi giới cổ phiếu đang ngày càng trở nên quan trọng đối với các công ty chứng khoán. Thống kê của Đầu tư Tài chính cho thấy, trong năm 2024, tổng lãi thuần từ hoạt động môi giới và cho vay margin của TCBS và HSC tăng lần lượt 56% và 55% so với năm 2023, mức cao nhất trong nhóm 9 công ty chứng khoán dẫn đầu thị phần môi giới. Như đã đề cập, đây cũng là 2/3 công ty chứng khoán ghi nhận thị phần môi giới cổ phiếu trên sàn HoSE tăng trong năm 2024.

Trong khi đó, hai công ty chứng khoán dẫn đầu thị phần như VPS hay SSI chỉ ghi nhận mức tăng lần lượt 33% và 39%, dù rằng sự áp đảo về thị phần cho phép họ có lợi thế hơn trong việc áp đặt phí cho vay margin cao hơn. Điều này cho thấy sự suy giảm về thị phần môi giới có tác động rõ rệt tới khả năng gia tăng nguồn thu từ hoạt động môi giới và cho vay margin của các công ty chứng khoán.

Hoặc như trường hợp của VNDIRECT hay MASVN, do suy giảm thị phần môi giới cổ phiếu cộng với sự cạnh tranh về lãi suất cho vay margin, tổng lãi thuần từ hoạt động môi giới và cho vay margin năm 2024 chỉ tăng lần lượt 7% và 9% so với năm trước đó.

Riêng trường hợp của Vietcap, mặc dù thị phần môi giới cổ phiếu tăng mạnh nhất trong nhóm 9 công ty chứng khoán dẫn đầu thị phần nhưng tổng lãi thuần từ hoạt động môi giới và cho vay margin chỉ tăng 28%. Điều này là bởi lấy thị phần, lấy khách hàng mới chỉ là bước ban đầu, bước tiếp theo là tìm cách gia tăng nguồn thu cho vay margin từ các khách hàng mới và có vẻ như Vietcap chưa tối ưu hóa được khâu “chuyển hóa thành tiền” này.

Tựu trung, các công ty chứng khoán tại Việt Nam đang đua nhau gia tăng thị phần môi giới cổ phiếu và đây là tiền đề quan trọng để gia tăng nguồn thu từ hoạt động cho vay margin đi kèm với gia tăng nguồn thu từ phí môi giới và các loại phí khác. Tuy nhiên, trong bối cảnh mà “miếng bánh” cho vay margin vẫn đang không ngừng giãn nở, cạnh tranh thị phần môi giới cổ phiếu vẫn chưa bước vào giai đoạn khốc liệt.

Dẫu vậy, sự trỗi dậy của các công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng với tiềm lực tài chính lớn có thể sớm khiến cho cuộc đua giành thị phần ngày càng gay gắt hơn.

Theo nhận định của Công ty Chứng khoán KBSV, trong giai đoạn 2021 – 2024, các công ty chứng khoán đồng loạt tăng vốn, đặc biệt là sự vươn lên mạnh mẽ về quy mô vốn của nhóm công ty chứng khoán thuộc sở hữu của các ngân hàng như ACBS, VPBankS, KAFI, TCBS, LPBS. Hiện tại, nhóm các công ty này (ngoại trừ TCBS) chưa có các hoạt động tích cực trong mảng môi giới và cho vay ký quỹ với kết quả kinh doanh ở các mảng này còn khá khiêm tốn. Tuy nhiên với lợi thế cạnh tranh về nguồn lực, quy mô vốn cùng với tệp khách hàng khai thác chéo từ ngân hàng, nhóm các công ty này sẽ tạo sức ép cạnh tranh thị phần không nhỏ lên toàn ngành khi tập trung kinh doanh các mảng chính.

Các tác động có thể xảy ra đối với toàn ngành, theo chuyên gia của KBSV, bao gồm hai tác động chính. Thứ nhất là cạnh tranh về phí, theo đó, các công ty đẩy mạnh các chính sách miễn giảm phí giao dịch để giữ thị phần, qua đó ảnh hưởng đến biên lợi nhuận mảng môi giới. Thứ hai là về lãi suất cho vay ký quỹ, các công ty chứng khoán trực thuộc ngân hàng sẽ áp dụng các mức lãi suất thấp để thu hút khách hàng, khiến cho biên lợi nhuận toàn ngành ở mảng cho vay ký quỹ giảm đi.