Trung tâm tài chính quốc tế: TP.HCM và Đà Nẵng nên chọn 1 hay cả 2

“Vừa đóng tàu vừa ra khơi”

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP. HCM) ví von việc xây dựng TTTCQT giống như “một chuyến hải hành ra khơi mà chúng ta chưa từng trải qua”, trong khi các trung tâm tài chính hàng đầu thế giới như New York, London, Singapore… đã hình thành từ hàng trăm năm trước. “Chúng ta vừa đóng tàu, vừa ra khơi, trong khi chưa có kinh nghiệm chống chịu sóng gió nơi đại dương”, ông nói.

Đại biểu Nghĩa cho rằng khi lập TTTCQT, cần tính toán đầy đủ các yếu tố: điểm mạnh, điểm yếu, thời cơ và nguy cơ. Dù tờ trình của Chính phủ đã nêu khá rõ ba yếu tố đầu, ông cho rằng cần nhấn mạnh hơn đến nguy cơ, đặc biệt là từ các chính sách ưu đãi. Theo ông, nếu không thiết kế chính sách đúng và đủ tầm, Việt Nam sẽ chỉ thu hút được “cá lòng tong”, các nhà đầu tư nhỏ lẻ, thay vì “cá mập” - các tập đoàn tài chính toàn cầu.

“Bài học về thu hút FDI suốt hơn 20 năm qua cho thấy ta chủ yếu nhận được các dự án gia công, sử dụng lao động giá rẻ, không làm chủ được công nghệ, thương hiệu, thị trường, thậm chí cả bao bì, linh kiện. Trung tâm tài chính quốc tế mà cũng đi vào vết xe đó thì rất nguy hiểm”, ông Nghĩa cảnh báo.

Vị đại biểu TP. HCM cũng bày tỏ sự dè dặt với mô hình “một trung tâm, hai điểm đến” mà Chính phủ đề xuất. Ông cho rằng nguồn lực Việt Nam còn hạn chế, nên ưu tiên làm tốt một nơi, cụ thể là TP. HCM - địa phương đã có nền tảng hệ sinh thái tài chính, trước khi tính đến mở rộng sang Đà Nẵng.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Thân – Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa khẳng định TTTCQT là “cuộc chơi của nhà giàu, của những người nhiều tiền và chuyên nghiệp”, nên Việt Nam cần có hệ sinh thái rõ ràng, cụ thể và một khung pháp luật nghiêm ngặt, đồng bộ. “Tại sao lại làm ở hai nơi, trong khi hạ tầng, nhân lực, công nghệ, quỹ đất đều thiếu? Trung tâm mà mở ra rồi không ai đến thì rất nguy hiểm”, ông nói và đề nghị: “Chỉ nên làm ở một nơi cho chuẩn, nếu thành công hãy mở rộng sau”.

TP. HCM là nơi phù hợp nhất?

Đại biểu Tạ Văn Hạ – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội cũng bày tỏ lo ngại. Ông cho rằng Việt Nam đi sau trong cuộc đua phát triển TTTCQT nên có thể học hỏi kinh nghiệm từ các nước đi trước. Tuy nhiên, Việt Nam hiện vẫn thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, hệ thống pháp luật còn chưa hoàn thiện, hạ tầng công nghệ chưa phát triển đồng bộ. Cá nhân ông Hạ từng mất đến 1,5 tiếng chỉ để đổi mật khẩu tài khoản ngân hàng; hay như việc khai thuế thu nhập cá nhân cũng khiến ông loay hoay cả tuần không xong. “Với nền tảng như vậy, liệu chúng ta đã sẵn sàng bước vào cuộc chơi toàn cầu chưa?”, ông đặt vấn đề.

Theo ông Hạ, TP. HCM là địa phương hội đủ điều kiện để triển khai mô hình thí điểm. Hiện TP. HCM đã có hệ sinh thái tài chính nhất định và đang xếp hạng 98/119 trong Chỉ số trung tâm tài chính toàn cầu (GFCI). Sau khi mở rộng không gian đô thị gắn với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TP. HCM sẽ có thêm lợi thế hạ tầng và nguồn lực để phát triển thành một trung tâm tài chính khu vực.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) cũng đề nghị cần xác định rõ mô hình phát triển TTTCQT tại Việt Nam, tránh sao chép máy móc mô hình của nước ngoài mà không phù hợp thực tiễn. Theo bà, trung tâm tài chính là cấu trúc kinh tế rất phức tạp, không thể “cưỡng ép hình thành” bằng mệnh lệnh hành chính hay các chính sách ưu đãi đơn thuần.

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, theo kết luận ban đầu của Bộ Chính trị, Việt Nam sẽ thành lập hai TTTC, gồm một trung tâm quốc tế tại TP HCM và một trung tâm khu vực tại Đà Nẵng. Tuy nhiên, sau khi tham vấn chuyên gia, doanh nghiệp và qua quá trình nghiên cứu mô hình nước ngoài, Chính phủ đã điều chỉnh thành phương án “một trung tâm, hai điểm đến” để tận dụng thế mạnh và tiềm năng của cả hai thành phố.

Theo ông Thắng, kinh nghiệm thế giới cho thấy có nhiều mô hình TTTC được triển khai tại nhiều địa điểm trong một quốc gia. “Việc đặt tại hai nơi sẽ không gây cạnh tranh mà ngược lại có thể bổ trợ cho nhau nếu xác định rõ vai trò, định hướng phát triển và cơ chế phối hợp. Chính phủ đã cân nhắc kỹ và kiến nghị Bộ Chính trị phương án phù hợp nhất”, ông khẳng định.

Tuy vậy, những băn khoăn từ các đại biểu Quốc hội tiếp tục đặt ra yêu cầu thận trọng, thực tế và tránh duy ý chí trong tham vọng xây dựng TTTCQT tại Việt Nam – một “cuộc chơi” cần vốn lớn, luật lệ chặt chẽ và nền tảng hạ tầng lẫn nhân lực vượt trội.