Vì sao nhà thầu ngại các gói đầu tư công

Mới đây, tại Diễn đàn kinh tế Việt Nam 2022, đề cập về vấn đề giải ngân đầu tư công, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam nêu thực trạng 8 tháng đầu năm 2022 chỉ mới giải ngân đạt 34% và ông cho rằng đây là một nghịch lý.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp khẳng định, mặc dù Chính phủ và các bộ, ngành đã vào cuộc khá quyết liệt và gần đây, Thủ tướng Chính phủ đã giao cho Bộ Giao thông vận tải có cơ chế chỉ định thầu với gói thầu trên 3.000 tỷ đồng, nhưng hiện nay, số nhà thầu Việt Nam có thể thực hiện được các tiêu chí để thực hiện cơ chế chỉ định thầu cũng không quá 50 nhà thầu. Vì vậy, dù có khá nhiều gói thầu nhưng nhà thầu trong nước đạt tiêu chí cũng không nhiều. Các thủ tục thanh quyết toán và các bước thực hiện các thủ tục đầu tư vẫn còn hết sức cồng kềnh, chưa có cơ chế, quy trách nhiệm cụ thể cho từng khu vực, từng công đoạn.

Cũng theo ông Hiệp, các nhà thầu xây dựng Việt Nam đang rất khó khăn về đơn giá định mức vì còn quá lạc hậu, bất cập. Có những đơn giá đưa ra chỉ bằng 1/3 so với thực tế thực hiện. Điều đáng nói là hiện đang có khá nhiều nhà thầu, thậm chí nhà thầu mạnh nhưng lại có tâm lý e ngại các gói đầu tư công. Đây là một nghịch lý, bởi vì không có nhà thầu, công ty xây dựng nào lại chê công ăn việc làm nhưng vì cơ chế, vì giá, định mức rất khó thực hiện.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp đề nghị Ủy ban Kinh tế của Quốc hội xem xét điều chỉnh lại các định mức chưa hợp lý so với thiết kế, thi công hiện tại. Đồng thời cần hướng dẫn, kiểm tra yếu tố giá máy, giá nhân công của các địa phương một cách phù hợp, sát với mặt bằng giá thị trường và bổ sung ngay các định mức chuyên ngành giao thông vào hệ thống định mức xây dựng làm cơ sở áp dụng. Triệt để tinh giản các thủ tục hành chính, đặc biệt các thủ tục thanh quyết toán, nhất là các phần việc phát sinh bằng việc kiểm tra, giám sát chặt chẽ, có ghi địa chỉ chịu trách nhiệm trong công tác giải ngân. Ngoài ra, cần sớm có cơ chế bảo vệ quyền bình đẳng cho các nhà thầu xây dựng trong cơ chế hợp đồng, tránh tình trạng nợ đọng triền miên.

Trước tình trạng giải ngân vốn đầu tư công chậm, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, ngày 17/9, Thủ tướng Chính phủ cũng tổ chức hội nghị về các giải pháp đẩy mạnh tiến độ thi công các công trình trọng điểm quốc gia.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng tiến hành giám sát, khảo sát đối với vấn đề trên. Trong đó, đối với đường cao tốc Bắc Nam phía Đông đến nay vẫn còn một số đoạn chưa giải phóng mặt bằng, một số các công trình hạ tầng kỹ thuật chưa bàn giao cho nhà thầu, khối lượng giải ngân đạt trên 50%, chậm so với tiến độ đề ra.

Theo ông Vũ Hồng Thanh, có nhiều nguyên nhân trong đó có công tác giải phóng mặt bằng, đặc biệt là định mức đơn giá kỹ thuật lạc hậu, giá nguyên vật liệu tăng cao, có những nguyên vật liệu tăng tới 20-25%.

Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã đề nghị Bộ Giao thông vận tải báo cáo tổng hợp về sự biến động của giá nguyên vật liệu để có giải pháp không ảnh hưởng đến tiến độ thi công dự án. Theo ông Thanh, trong những vướng mắc cũng có trách nhiệm của các đơn vị tư vấn, giám sát, trách nhiệm của các nhà thầu, chủ đầu tư trong việc tư vấn điều tra, khảo sát vẫn chưa quan tâm sát sao.

Để giải quyết tình trạng chậm triển khai công tác giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ thi công, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã có văn bản kiến nghị gửi tới Chính phủ và nhấn mạnh đây là bài học để triển khai các công trình quan trọng quốc gia của giai đoạn 2021 -2026. Các địa phương phải công bố định mức các đơn giá hàng tháng thay vì 3 tháng như hiện nay để đơn giá sát với thực tế, tạo điều kiện cho công tác thanh quyết toán, tháo gỡ khó khăn của nhà thầu. Đối với những lĩnh vực chưa có đơn giá, định mức kỹ thuật, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội sẽ đề nghị Bộ Xây dựng sớm xây dựng và ban hành.