Việt Nam thế nước đang lên

Năm 2022 vừa qua đi đã để lại những dấu ấn không thể phai mờ trong tiến trình của thế giới đương đại. Cạnh tranh căng thẳng, đối đầu chát chúa, xung đột khốc liệt, bất an bao trùm, kỳ vọng bấp bênh. Vừa bước ra khỏi bầu không khí u ám của hai năm bị đại dịch Covid-19 hoành hành, gây ra những tổn thất về sinh mạng và vật chất nặng nề chưa từng có thì đầu năm 2022, thế giới đã phải chịu tác động rất tiêu cực của cuộc xung đột quân sự giữa Nga và Ucraina. Cuộc chiến này không còn nằm trong giới hạn giữa hai quốc gia mà đã mang dáng dấp của một cuộc đối đầu giữa Nga và Phương Tây, đặt ra những thách thức và nguy cơ về an ninh nghiêm trọng nhất kể từ khi hệ thống XHCN ở Liên Xô, Đông Âu sụp đổ cách đây hơn 30 năm, và cuộc chiến tranh lạnh Đông - Tây được coi như chấm dứt từ lúc đó. Kinh tế thế giới bị giáng một đòn chí mạng, lâm vào bất ổn và suy thoái. Thị trường năng lượng, tài chính, tiền tệ chao đảo, lạm phát tăng vọt khiến hành loạt nước phải chống đỡ bằng cách tăng lãi suất, chuỗi cung ứng toàn cầu bị đứt gãy… Niềm tin trong quan hệ quốc tế bị thách đố nghiêm trọng. Đã thấy rõ, sự coi thường lợi ích cốt lõi của nhau, nhất là những lợi ích về an ninh, đã dẫn đến những tai hoạ khôn lường, kết cục bi thảm. Chiến tranh - cái vực thẳm nghìn đời đó - đang hiện hữu!

Từ chỗ thường xuyên thiếu đói, long đong chạy ăn, Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.

Trong một thế giới đầy giông bão như vậy, con tàu Việt Nam tiến lên phía trước như thế nào luôn là một câu hỏi lớn đối với các nhà quan sát, phân tích thời cuộc. Việt Nam vừa kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ trên không – trận đụng đầu chưa từng có trong lịch sử quân sự thế giới. Nhiều học giả cho rằng Việt Nam là một hiện tượng kỳ thú của lịch sử thế giới. Đây là một trong những nơi hội tụ những mâu thuẫn lớn của thời đại, nơi diễn ra những cuộc chiến khốc liệt rất khác lạ giữa những đối thủ rất không cân sức. Vào lúc Việt Nam bắt đầu những cuộc đụng đầu lịch sử với những kẻ xâm lược mạnh hơn gấp nhiều lần, không mấy ai dám tin là Việt Nam sẽ thắng. Đến khi Việt Nam thắng, người ta lại khó giải đáp được theo lô - gich thông thường câu hỏi lớn: Vì sao những kẻ xâm lược hùng mạnh đó lại thua ở Việt Nam? Nhiều nhà nghiên cứu quốc tế coi đó là những cuộc “vượt cạn” trong chiến tranh đặc sắc bậc nhất của một dân tộc ẩn chứa trong mình những sức mạnh lạ kỳ. Sau chiến tranh lạnh Đông – Tây, thế cuộc một lần nữa đặt Việt Nam vào một trong những trung tâm nhạy cảm nhất của đời sống quốc tế. Khi hệ thống XHCN ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ trong một cú sốc lịch sử không tiền khoáng hậu, không ít người đã tiên đoán rằng chế độ cộng sản ở đất nước vừa bị chiến tranh tàn phá nặng nề, lại bị bao vây cấm vận này sẽ không trụ lại được lâu.

Đổi mới là cuộc “vượt cạn” trong thời bình. Chúng ta không những không sụp đổ mà còn tạo dựng được thế và lực mới cho đất nước trong một thế giới đã và đang đổi thay sâu sắc dưới tác động của cuộc đua tranh quyền lực toàn cầu rất quyết liệt để đuổi bắt lợi ích quốc gia dân tộc. Từ chỗ thường xuyên thiếu đói, long đong chạy ăn, Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Cách đây 10 năm,Việt Nam đã thoát khỏi nhóm các nước nghèo, bước vào nhóm các nước có thu nhập trung bình. Kinh tế Việt Nam đang tỏ rõ là một trong những nền kinh tế chuyển đổi thành công nhất. Năm qua đã chứng minh khả năng phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam. Thật ấn tượng khi tăng trưởng GDP năm 2022 đạt 8 %, mức cao nhất trong 10 năm qua, đưa Việt Nam trở thành nước có tốc độ tăng trưởng cao nhất châu Á- Thái Bình Dương. Tuy còn khiêm tốn, nhưng quy mô nền kinh tế Việt Nam năm 2022 đã đạt 408,95 tỷ USD, kim ngạch thương mại đạt mức kỷ lục hơn 700 tỷ USD, xuất siêu đạt hơn 10,8 tỷ USD, an sinh xã hội được bảo đảm (từ tháng 7/2021 đến nay, đã hỗ trợ trên 85,3 nghìn tỷ đồng cho trên 55,2 triệu lượt người lao động và gần 856.000 người sử dụng lao động) … Moody nâng xếp hạng tín nhiệm quốc gia dài hạn của Việt Nam từ mức Ba3 lên mức Ba2, triển vọng ổn định. Nikkei Asia xếp Việt Nam ở vị trí thứ 2 về chỉ số phục hồi sau dịch Covid-19. Theo Brand Finance, thương hiệu quốc gia Việt Nam được định giá tăng 11%, từ 388 tỷ USD năm 2021 lên 431 tỷ USD năm 2022, đồng thời Việt Nam tiếp tục được đánh giá là điểm sáng trong bức tranh xây dựng, phát triển thương hiệu quốc gia toàn cầu và là thương hiệu quốc gia có tốc độ tăng trưởng giá trị nhanh nhất thế giới (tăng 74% giai đoạn 2019-2022).

Nằm ở vùng xung yếu và vô cùng nhạy cảm của cuộc đua tranh quyền lực toàn cầu, Việt Nam phải luôn luôn tìm cách xử lý phù hợp nhất các mối quan hệ quốc tế, các tầng lợi ích đan xen, nhất là quan hệ giữa các nước lớn. Trước những diễn biến vô cùng phức tạp trong quan hệ quốc tế, Việt Nam kiên định chính sách đối ngoại độc lập tự chủ, tuyên bố mạnh mẽ và dứt khoát: “Việt Nam chọn công lý và lẽ phải chứ không chọn bên”. Theo phương châm đó, mặt trận đối ngoại đã được Đảng và Nhà nước ta triển khai một cách chủ động, tích cực, nâng tầm cả về song phương và đa phương, tạo thế chiến lược mới. Trong năm 2022, Việt Nam đã triển khai nhịp nhàng các hướng quan hệ đối ngoại nhằm tạo cho đất nước một môi trường hòa bình, hợp tác vừa rộng mở vừa có chiều sâu. Đối ngoại Việt Nam năm 2022 đã ghi đậm thành công tốt đẹp các chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo Đảng và Nhà nước ta, đặc biệt là chuyến thăm CHND Trung Hoa của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng ngay sau khi Đại hội XX Đảng Cộng sản Trung Quốc kết thúc, chuyến thăm một số nước châu Á của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc, chuyến đi tới Hoa Kỳ dự hội nghị cấp cao ASEAN – Mỹ và chuyến thăm châu Âu của Thủ tướng Phạm Minh Chính, chuyến thăm một loạt nước châu Á, châu Âu của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ. Đến nay, nước ta có quan hệ ngoại giao với 190 quốc gia trên thế giới, trong đó có quan hệ đối tác chiến lược và đối tác chiến lược toàn diện với 30 nước; có quan hệ kinh tế với hơn 230 quốc gia, vùng lãnh thổ; đã ký 15 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có các FTA thế hệ mới; là thành viên tích cực của hơn 70 tổ chức, diễn đàn đa phương quan trọng. Việc nước ta đảm nhận nhiều trọng trách quốc tế như Chủ nhà APEC 2017, Chủ tịch ASEAN 2020 và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc 2020 - 2021, cùng với ứng xử đúng đắn, có lý, có tình tại nhiều diễn đàn đa phương đã khẳng định và nâng cao hình ảnh, uy tín nước Việt Nam độc lập, tự chủ, đổi mới, yêu chuộng hòa bình, tôn trọng luật pháp quốc tế, tin cậy, chân thành và có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế. Có thể thấy, từ năm 2017 đến nay, thành công nổi bật liên tiếp của mặt trận ngoại giao đã chứng tỏ hoạt động đối ngoại đa phương của ta đã nâng lên một tầm cao mới, chuyển mạnh sang “chủ động đóng góp xây dựng, định hình luật chơi chung”. Nội dung các hoạt động đối ngoại đều rất thực chất, thúc đẩy quan hệ với các đối tác ngày càng đi vào chiều sâu, ổn định và bền vững. Quan hệ với các đối tác chủ chốt như Trung Quốc, Nga, Mỹ, các nước ASEAN, Liên minh châu Âu, Nhật Bản, Ấn Độ… đều được nâng cao cả về chính trị và kinh tế. Năm 2023 được dự báo là thách thức nhiều hơn cơ hội do những vấn đề bên trong của nền kinh tế và do những biến động phức tạp, khó lường của tình hình quốc tế.

Có một thực tế đang xuất hiện như một nghịch lý: dòng thác toàn cầu hóa càng mạnh, thế giới càng hội nhập sâu thì chủ nghĩa dân tộc vị kỷ, cực đoan càng phát lộ. Tiếng gào thét của lợi ích đang cuốn nhiều quốc gia, dân tộc vào một cuộc đua tranh ngày càng quyết liệt. Kinh tế, trước hết và thông thường, là một trận đấu về lợi ích. Chiều sâu của nhận thức về lợi ích sẽ dẫn dắt các nhà đầu tư đi tìm lời giải về một thị trường mới nổi. Nhiều quốc gia đã chịu thất bại đau đớn trong việc vay vốn ODA, do họ đã không lựa chọn được công nghệ thích hợp, dốc vốn đầu tư vào các lĩnh vực mang lại hiệu quả kinh tế thấp, không tìm được thị trường tiêu thụ hàng hoá, không thu hồi được vốn để trả nợ.

Tuy vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức khó khăn, nhưng bước vào năm 2023, Việt Nam đang ở trên một vị thế chiến lược mới, tự tin hơn, mạnh mẽ hơn.

Hội nhập mở ra những cơ hội lớn, thúc đẩy tự do hoá thị trường, mở cửa cơ chế thông thoáng hơn và nguồn lực phân bố hiệu quả hơn. Tuy tính tự chủ của nền kinh tế nước ta từng bước được nâng lên nhưng khả năng chống chịu trước những biến động bên ngoài còn hạn chế. Ngày càng lộ diện nhiều thách thức mà trước đây ta chỉ mới cảm nhận theo kiểu dự báo. Đã thấy rõ hơn những “nút thắt cổ chai” trong tiến trình phát triển ở nước ta: Cơ sở hạ tầng rất yếu; chất lượng nguồn nhân lực còn thấp; tệ quan liêu, tham nhũng còn rất nặng; luật pháp chưa hoàn chỉnh, còn thiếu nhất quán về chính sách. Nông dân bị thu hồi đất trong quá trình đô thị hoá, công nghiệp hoá; công nhân có thể bị đẩy ra khỏi nhà máy, công ty trong quá trình cổ phần hoá đang là vấn đề xã hội không thể xem thường. Hàng loạt công trình, dự án chậm tiến độ, chất lượng rất kém, vừa làm xong đã xuống cấp; các dự án treo kéo dài hàng chục năm gây thất thoát lớn. Công cuộc chuyển đổi số quốc gia với ba trụ cột xã hội số, kinh tế số, chính quyền số vẫn chưa thực sự trở thành một cuộc cách mạng về công nghệ và nếp sống trên mọi cấp độ. Năng lực đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển của doanh nghiệp, ứng dụng công nghệ cao, kỹ năng còn thấp. Các nguồn lực chưa được giải phóng tối đa, việc cơ cấu lại nhiều ngành, lĩnh vực còn chậm, lúng túng; công nghiệp hỗ trợ phát triển chưa tương xứng; chưa tham gia nhiều vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu. Môi trường đầu tư kinh doanh vẫn còn những bất cập, thủ tục hành chính có lĩnh vực còn rườm rà; kỷ luật kỷ cương nhiều nơi chưa nghiêm; vẫn còn tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, một số vấn đề xã hội còn nhức nhối. Việt Nam là một trong những nước nhận vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI lớn nhất thế giới, nên dễ bị tổn thương trước khả năng giảm tốc của nền kinh tế toàn cầu và các dòng vốn không thể dự đoán của các thị trường mới nổi lên. Đã có cảnh báo rằng có thể chúng ta đang đứng trước “nghịch lý thành công”. Đó là ổn định kinh tế vĩ mô, lạm phát thấp, nhưng thị trường - doanh nghiệp - ngân hàng lại đang đối mặt nhiều rủi ro, nguy cơ “vỡ trận” thị trường trái phiếu doanh nghiệp do khủng hoảng tâm lý, lòng tin. Bên cạnh đó, nguồn của cải vật chất chưa lấy gì làm dư dật của ta còn phải dành dụm để lo giải quyết bao nhiêu vấn đề xã hội, cho củng cố an ninh quốc phòng trước nhưng nguy cơ, thách thức mới. Vì thế, thời điểm này là cơ hội để đẩy mạnh cải cách thể chế, cấu trúc lại hệ thống thị trường tài chính. Cần giải phóng đầu tư công, dập tắt khủng hoảng tâm lý, khôi phục lòng tin sau một số vụ đổ vỡ trái phiếu doanh nghiệp, không hình sự hóa các vụ án kinh tế, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích ứng, tự cứu, tìm kiếm thị trường lớn. Các hiệp định thương mại tự do đòi hỏi nước ta phải hoàn thiện hệ thống luật pháp, các văn bản quy phạm pháp luật phù hợp với chuẩn mực và quy ước quốc tế.

Tuy vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức khó khăn, nhưng bước vào năm 2023, Việt Nam đang ở trên một vị thế chiến lược mới, tự tin hơn, mạnh mẽ hơn. Thế nước của ta là thế nước của một quốc gia nằm ở điểm hội tụ của những nền văn minh lớn, của những luồng giao lưu quan trọng, của những mối quan hệ quốc tế phức tạp và nhạy cảm nhất. Vận hội là đây, thử thách cũng là đây! Một cảm hứng dựng xây tươi mới đang bừng khởi trên khắp đất nước. Nó được thể hiện không chỉ ở con số 163.000 nghiệp đăng ký mới và trở lại hoạt động trong năm 2022 (tăng 38,6% so với cùng kỳ) mà còn ở khả năng vượt khó, nắm bắt cơ hội, mở rộng không gian sáng tạo, tăng sức cạnh tranh của hàng vạn doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ đang bươn chải trên thương trường đầy sóng gió, của rất nhiều trí thức và nhà kinh doanh gốc Việt, trong đó có nhiều người trẻ, đang hăm hở trở về góp sức lực và trí tuệ vào công cuộc dựng xây đất nước. Từ một cách nhìn tổng thể về thế cuộc khu vực, toàn cầu, về sức vóc quốc gia, càng thấy rõ những vấn đề trên con đường phát triển của đất nước. Một trong những mấu chốt quan trọng bậc nhất là Việt Nam phải xây dựng và vận hành được một thể chế quản trị quốc gia hữu hiệu hơn nữa với những cơ chế có thể giải phóng sức lao động sáng tạo sung mãn của người Việt Nam.

Thế nước đang lên! Đất nước đang chuyển mình với một tâm thế mới. Niềm tin và khát vọng vươn tới đang làm phấn chấn hàng triệu đôi chân Việt trên con đường khởi nghiệp kiến tạo tương lai. Bản lĩnh, trí tuệ Việt Nam đang toả sáng. Sự năng hoạt và khả năng thích ứng của Việt Nam đang được khẳng định. Chuyện làm ăn đang rộn rã, náo nhiệt trong mọi cung bậc, ngõ ngách của đời sống sau hơn hai năm trầm lắng do đại dịch Covid - 19. Nó đang trở thành một động lực mạnh cho cuộc kiến tạo lớn để hiện thực hoá khát vọng xây dựng đất nước hùng cường và phồn vinh.