Nhà đầu tư cần quỹ đất lớn, TP.HCM khó đủ nguồn đáp ứng

Xu hướng chuyển đổi đầu tư của doanh nghiệp

Theo ông Trần Việt Hà, Phó trưởng ban Hepza, đang có sự chuyển đổi đầu tư tại các khu công nghiệp, khu chế xuất. Những doanh nghiệp sử dụng công nghệ đơn giản, thâm dụng lao động... dần nhường chỗ cho doanh nghiệp công nghệ cao, lĩnh vực số, phần mềm. Thời gian qua, một số doanh nghiệp sản xuất công nghệ đơn giản, hoạt động không hiệu quả hoặc hết thời hạn thuê đất đã ngừng hoạt động. Ngược lại, một số nhà đầu tư đang có nhu cầu mở trung tâm dữ liệu tại các khu công nghiệp.

Các khu công nghiệp, khu chế xuất tại TP. HCM đã hình thành gần 30 năm, đến nay buộc phải chuyển đổi quy hoạch để đủ điều kiện tiếp nhận đầu tư các ngành nghề mới. Được biết, cả năm 2024, TP. HCM đặt mục tiêu thu hút đầu tư 550 triệu USD vào các khu công nghiệp, khu chế xuất. 6 tháng đầu năm 2024, tổng vốn đầu tư thu hút vào các khu công nghiệp, khu chế xuất tại TP. HCM đạt 271,99 triệu USD, bằng 49,45% kế hoạch năm. Diện tích đất cho thuê đạt 5,05ha; diện tích nhà xưởng cho thuê đạt gần 2,5ha.

Thống kê của các công ty hạ tầng cho thấy thành phố có 73ha đất công nghiệp có thể thu hút đầu tư nhưng 6 tháng đầu năm chỉ cho thuê được trên 5ha. Theo đại diện Hepza, TP. HCM khó thu hút đầu tư do quỹ đất manh mún, không liền mảnh, liền thửa. Đây là vấn đề nan giải, đã tồn tại từ nhiều năm nay, chủ yếu liên quan đền bù giải phóng mặt bằng, vướng tài sản công...

Theo quy hoạch đến năm 2020, TP. HCM có 22 khu công nghiệp, khu chế xuất với diện tích tập trung là 5.914ha. Đến nay, 3 khu chế xuất và 16 khu công nghiệp đã được thành lập với tổng diện tích đất hơn 4.546ha, đạt 77% tổng diện tích đất quy hoạch. Khoảng 80% diện tích tại các khu công nghiệp, khu chế xuất đang khai thác đã lấp đầy; phần còn lại phân tán, manh mún nên không đáp ứng được yêu cầu của các nhà đầu tư. Trong khi đó, một số khu công nghiệp như Tây Bắc Củ Chi, Vĩnh Lộc, Lê Minh Xuân, Lê Minh Xuân 2, Hiệp Phước... thì chậm triển khai giai đoạn mở rộng theo quy hoạch để có thêm quỹ đất tiếp nhận đầu tư. Khu công nghiệp Hiệp Phước giai đoạn 3 còn đến 500ha chưa khai thác, khu công nghiệp Lê Minh Xuân II có đến 300ha đất sạch nhưng lại vướng mắc pháp lý.

Năm 2023, thành phố được Chính phủ bổ sung quy hoạch khu công nghiệp Phạm Văn Hai (huyện Bình Chánh) với diện tích 668ha song theo tính toán của các doanh nghiệp hạ tầng, sớm nhất phải đến năm 2026-2027 mới có đất để cho thuê. Trong đó, khu công nghiệp Phạm Văn Hai I đang triển khai các bước chuẩn bị cho giai đoạn lập quy hoạch, lập hồ sơ chấp thuận chủ trương đầu tư. Còn với khu công nghiệp Lê Minh Xuân II, thành phố đang chỉ đạo các sở, ngành thực hiện các bước lựa chọn nhà đầu tư phù hợp để sớm đưa dự án vào triển khai.

Bỏ lỡ cơ hội vì thiếu đất cho nhà đầu tư

Thiếu đất khu công nghiệp đang trở thành điểm nghẽn lớn trong thu hút đầu tư của TP. HCM. Nói cho công bằng, TP. HCM vẫn tiếp nhận và cấp phép được với những dự án nhỏ, cần quỹ đất vài ha, nhưng với những dự án lớn thì lại… “chịu thua”.

Quỹ đất sẵn sàng lên đến hàng chục ha cho doanh nghiệp có tồn tại nhưng nằm rải rác, không liền thửa, vì vậy rất khó tiếp nhận những dự án lớn. Với các dự án nước ngoài cần diện tích lớn, nhà đầu tư phải qua Đồng Nai, Long An, Bình Dương... Do đó, cơ hội để thu hút đầu tư những dự án trọng điểm theo ý định của TP. HCM cũng còn những hạn chế; mỗi năm TP. HCM chỉ thu hút khoảng 500 - 600 triệu USD vào các khu công nghiệp.

Theo Hepza, quỹ đất là một trong những nguyên liệu cơ bản cho thu hút đầu tư. Nhiều năm nay, Hepza liên tục báo cáo về tình trạng thiếu quỹ đất thu hút đầu tư, đề xuất thành phố tháo gỡ khó khăn cho các khu công nghiệp hiện hữu, các khu công nghiệp đã có nhưng chưa triển khai được và đề xuất định hướng khu công nghiệp để thu hút đầu tư cho tương lai. Tuy nhiên, đến nay khó khăn vẫn chưa được tháo gỡ triệt để.

Theo phân tích từ các chuyên gia, để thu hút một dự án lớn, nhà đầu tư yêu cầu phải có quỹ đất trên 5-10ha, nhưng đây là yêu cầu khó. 80% diện tích của 17 khu công nghiệp đã đưa vào khai thác đang được lấp đầy. Trong khi đó, một số khu công nghiệp thuộc diện quy hoạch chưa được triển khai tiếp để tăng quỹ đất như khu công nghiệp Tây Bắc Củ Chi mở rộng, Vĩnh Lộc mở rộng, Lê Minh Xuân mở rộng hay Lê Minh Xuân 2, Hiệp Phước giai đoạn 3... Đó là nghịch lý trong phát triển khu công nghiệp ở TP. HCM.

Theo Hiệp hội các doanh nghiệp khu công nghiệp TP. HCM (HBA), thành phố có rất nhiều cơ hội thu hút đầu tư công nghệ cao vì những tập đoàn lớn, có thương hiệu đều muốn đến đây nhưng do điều kiện không đáp ứng được mà thành phố bỏ lỡ cơ hội. Ông Đào Xuân Đức, Chủ tịch HBA nêu thực trạng, Nghị quyết 98/2023 cho phép thành phố thu hút đầu tư dự án công nghệ cao quy mô 30.000 tỷ đồng nhưng thành phố lấy đâu ra diện tích đất 200-300ha cho dự án này. Nhiều dự án công nghệ cao đã tìm đến TP. HCM nhưng do thành phố không có quỹ đất nên họ phải chuyển hướng đến các địa phương khác.

Theo Hepza, hầu hết khu công nghiệp ở TP. HCM đã hoạt động 10 - 20 năm, quy hoạch đến nay đã lạc hậu so với tiêu chuẩn mới. Các khu công nghiệp đang rà soát lại quy hoạch để điều chỉnh, nâng cao hiệu quả sử dụng đất đối với những khu còn quỹ đất. Đơn cử, khu công nghiệp Phạm Văn Hai được chuyển đổi từ đất nông trường, các việc cần làm là tiến hành thu hồi đất, bổ sung quy hoạch rồi đấu giá chủ đầu tư... nhưng đã hơn 1 năm kể từ ngày được phê duyệt, việc thực hiện rất chậm.

Hepza cho rằng để phát triển công nghiệp trong giai đoạn mới, duy trì vai trò ngành đầu tàu phát triển kinh tế của TP.HCM một cách bền vững, cần phải bổ sung đất quy hoạch cho phát triển công nghiệp. Đơn vị này đã có nhiều văn bản góp ý cho Sở Kế hoạch và Đầu tư cùng Sở Quy hoạch - Kiến trúc là hai cơ quan chủ quản thực hiện hai đồ án quy hoạch của TP. HCM đề xuất đưa thêm 11 khu công nghiệp (tổng diện tích 4.127ha) để phát triển công nghiệp.

Theo ông Đào Xuân Đức, Chủ tịch Hiệp hội HBA, đề xuất đưa vào quy hoạch 11 KCN mới là nhằm tính toán cho tương lai. Việc cần làm trước mắt là làm sao gỡ vướng gấp cho những khu công nghiệp đã được Chính phủ phê duyệt, giải quyết vướng mắc từng khu và tập trung xử lý để đưa quỹ đất sạch vào thu hút đầu tư.