Dự án siêu thành phố trên sa mạc ‘khủng’ như phim viễn tưởng: Hơn 1 năm đào móng nhưng sai chỗ, rút ngắn độ dài thiết kế từ 170km xuống 2,4km, nguy cơ đội vốn gấp 4 lần

Giấc mộng vĩ đại vẫn dở dang

Vào tháng 7/2022, Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman bin Abdulaziz đã công bố bản thiết kế của một thành phố tuyến tính mang tên The Line thuộc siêu đô thị Neom. Theo Al Jazeera, công trình bao gồm hai cấu phần giống như bức “tường thành” chọc trời cao tới 500m dựng song song có chiều dài lên tới 170km và chiều rộng 200m, tạo thành khu đô thị nối từ bờ Biển Đỏ qua sa mạc về vùng núi phía Tây Bắc Saudi Arabia.

Neom chính là là biểu tượng cho kế hoạch của Thái tử Mohammed về khát khao biến đổi nền kinh tế Arab Saudi giảm sự phụ thuộc vào dầu mỏ, biến đất nước thành thỏi nam châm thu hút tiền bạc và nhân tài trên khắp thế giới. Tuy nhiên, thực tế đã cho thấy giấc mộng của ông Mohammed khó thành, thậm chí có nguy cơ lãng phí phần lớn tiền mặt của đất nước vào một dự án xây dựng rất khó thực hiện.

Tại thời điểm công bố thiết kế, The Line được đánh giá là trái ngược với cách con người phát triển đô thị trong hàng nghìn năm qua khi hầu hết các thành phố đều được xây dựng theo mô hình hạt nhân và mở rộng dần ra xung quanh. Thậm chí, ông John E. Fernandez - Giáo sư kiến trúc tại Học viện Công nghệ Massachusetts còn đánh giá: “The Line đi ngược với cách xây dựng và phát triển các thành phố trong lịch sử”.

Thậm chí, chính đội ngũ thiết kế của công trình đặc biệt còn nhận thấy rất nhiều thách thức khiến nhiệm vụ này trở nên bất khả thi hơn. Các tài liệu nội bộ cho thấy họ lo lắng về điều kiện sống ở phần chân tháp, vì chiều cao của tòa tháp khiến rất ít ánh sáng có thể lọt xuống phía dưới. Không chỉ vậy, các nhà quy hoạch còn lo lắng rằng hàng tỷ con chim di cư qua khu vực có thể bị cản lại bởi tòa tháp đôi The Line.

Đến nay, 7 năm kể từ khi bắt đầu khởi công Neom nhưng Arab Saudi chỉ mới hoàn thành một vài hạng mục trong khu đô thị. Những hạng mục đã được hoàn thiện bao gồm khu phức hợp hoàng gia mới với những cung điện khổng lồ, các xưởng phim, sân gôn và khoảng 10 sân bay trực thăng, theo hình ảnh vệ tinh. 

Bên cạnh đó, một nguồn tin từ WSJ cho biết để thể hiện với Thái tử Mohammed, các kỹ sư đã bắt đầu xây móng cho The Line từ vài năm trước khi chưa có thiết kế cụ thể của dự án. Hậu quả là khi các kiến trúc sư chọn xây dựng giai đoạn đầu ở nơi khác, phần móng ban đầu tạm thời bị bỏ hoang.

Những tình huống tưởng chừng phi thực tế đã và đang xảy ra tại Neom khiến cho nơi được kỳ vọng trở thành siêu đô thị của toàn thế giới đến nay vẫn chỉ là một đồng hoang tàn giữa sa mạc rộng lớn.

Nguy cơ đội vốn gấp 4 lần

Theo dự kiến ban đầu, siêu dự án đô thị Neom của Arab Saudi có chi phí ước tính chính thức là 500 tỷ USD, nhưng các nhân viên cho biết chỉ riêng tòa tháp đôi The Line cũng sẽ tiêu tốn hơn 2.000 tỷ USD. Vì vậy, kế hoạch xây thành phố đang thu nhỏ quy mô, từ 170km xuống còn 2,4km khi xây dựng vào năm 2030. 

Giới chức Saudi Arabia cho biết, việc siêu dự án này buộc phải thu hẹp quy mô diễn ra trong bối cảnh quỹ đầu tư công (Public Investment Fund - PIF) đang đánh giá lại một loạt các lựa chọn để huy động tiền mặt như đẩy nhanh bán nợ, sắp xếp các đợt chào bán cổ phần trong các công ty thuộc danh mục đầu tư của quỹ. Dự trữ tiền mặt của quỹ đã giảm xuống còn 15 tỷ USD tính đến tháng 9 – mức thấp nhất kể từ năm 2020.

Trong khi đó, theo công bố của Thái tử Mohammed, ngay trong giai đoạn đầu tiên của dự án, tình đến năm 2030, Neom dự kiến sẽ tiêu tốn tới 1,2 nghìn tỷ riyal (320 tỷ USD) và một nửa trong số đó đến từ PIF. 

CEO của Neom Nadhmi Al-Nasr cũng lên tiếng cảnh báo về khả năng dự án khó có thể hoàn thành các hạng mục vào năm 2030: "Nếu muốn giải quyết các thách thức của ngày mai, chúng ta phải đối mặt với nó từ ngày hôm nay dù có khó khăn như thế nào".