Hơn 35.000 tỷ đồng làm tuyến metro xuyên lòng phố cổ Hà Nội

Vào dịp kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2025), Hà Nội sẽ chính thức khởi công tuyến đường sắt đô thị số 2, đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo. Đây là 1 trong 8 dự án trọng điểm được khởi công dịp này, đồng thời là công trình được kỳ vọng sẽ thay đổi diện mạo giao thông đô thị và tạo bước ngoặt trong kết nối trung tâm phố cổ với các khu vực ngoại thành, sân bay và đô thị mới.

Theo thông tin từ UBND thành phố, tuyến metro số 2 dài 11,5km, trong đó có 8,9km đi ngầm và 2,6km đi trên cao. Tuyến sẽ có 7 ga ngầm và 3 ga trên cao, bắt đầu từ Nam Thăng Long và kết thúc tại Trần Hưng Đạo. Lộ trình đi qua nhiều trục đường quan trọng: Nguyễn Văn Huyên kéo dài, Hoàng Quốc Việt, Hoàng Hoa Thám, Thụy Khuê, Phan Đình Phùng, Hàng Giấy, Hàng Đường, Hàng Ngang, Hàng Đào, Đinh Tiên Hoàng, Hàng Bài… Đây được coi là một trong những tuyến metro quan trọng nhất bởi kết nối trực tiếp từ vùng đô thị mới, sân bay Nội Bài đến khu vực phố cổ Hà Nội – nơi thường xuyên chịu áp lực giao thông lớn.

Tổng mức đầu tư sơ bộ gần 35.600 tỷ đồng, tăng hơn 16.000 tỷ đồng so với chủ trương phê duyệt năm 2008. Theo phương án mới, số đoàn tàu giảm từ 14 xuống 10, diện tích sử dụng đất thay đổi từ 49ha lên 51ha. Đáng chú ý, ga ngầm C9 – vốn gây tranh luận nhiều năm do nằm gần Hồ Hoàn Kiếm đã được điều chỉnh vị trí dưới lòng đường Đinh Tiên Hoàng, thành phố khẳng định phương án này không vi phạm vùng bảo vệ di tích đặc biệt, đảm bảo an toàn kỹ thuật cũng như yếu tố bảo tồn văn hóa.

Về vốn, dự án dự kiến sử dụng hơn 29.670 tỷ đồng vốn vay ODA Nhật Bản, phần còn lại là vốn đối ứng từ ngân sách thành phố. Thời gian thực hiện từ năm 2025 đến 2031, với mục tiêu đưa vào vận hành thương mại từ năm 2029, sau đó sẽ có giai đoạn chạy thử, đào tạo và bảo dưỡng.

Tuyến metro số 2 được kỳ vọng sẽ góp phần giảm tải xe cá nhân, hạn chế ô nhiễm môi trường, thúc đẩy phát triển giao thông công cộng. Ngoài ra, tuyến còn đóng vai trò như “vòng trung chuyển” trong mạng lưới metro, giúp kết nối chéo với các tuyến khác trong tương lai. Theo các chuyên gia giao thông, đây là “chìa khóa” để Hà Nội từng bước thoát khỏi tình trạng ùn tắc vốn kéo dài nhiều năm tại khu vực nội đô, nhất là quanh hồ Hoàn Kiếm và phố cổ.

Tuy nhiên, không ít thách thức vẫn hiện hữu. Việc đội vốn hơn 80% so với phê duyệt ban đầu là một con số rất lớn, đặt ra áp lực cho ngân sách cũng như công tác quản lý chi phí. Thực tế, nhiều dự án metro tại Việt Nam, như tuyến Nhổn – ga Hà Nội hay metro số 1 TP.HCM, đều gặp phải tình trạng đội vốn, chậm tiến độ kéo dài. Bài học từ các dự án này cho thấy cần sự minh bạch, giám sát chặt chẽ và năng lực quản lý dự án chuyên nghiệp để tránh kịch bản tương tự.

Một vấn đề khác là giải phóng mặt bằng – vốn là “nút thắt” lớn trong nhiều dự án hạ tầng. Thành phố hiện đã phê duyệt quy hoạch chi tiết ga C9 và các đoạn tuyến liên quan, đồng thời triển khai dự án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Tuy nhiên, công tác này sẽ đòi hỏi nhiều thời gian, chi phí và sự đồng thuận từ người dân. Nếu không giải quyết tốt, tiến độ chung có thể bị ảnh hưởng đáng kể.

Về mặt xã hội, ga C9 nằm sát Hồ Gươm – trái tim văn hóa, lịch sử của Thủ đô từng gây nhiều tranh luận. Một số chuyên gia lo ngại thi công ga ngầm sẽ ảnh hưởng đến cảnh quan, kiến trúc, thậm chí là kết cấu địa chất quanh khu vực di tích đặc biệt. Trong khi đó, chính quyền thành phố và chủ đầu tư khẳng định đã tính toán kỹ phương án, bảo đảm không xâm hại di sản và vẫn phục vụ hiệu quả nhu cầu đi lại. Vấn đề này sẽ cần thêm sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quản lý văn hóa, cùng sự đồng thuận xã hội để vừa đảm bảo phát triển hạ tầng, vừa bảo tồn giá trị truyền thống.

Đặt tuyến metro số 2 trong bức tranh tổng thể, có thể thấy Hà Nội đang đẩy mạnh tiến trình phát triển hệ thống metro sau nhiều năm trì hoãn. Chỉ hai tháng sau khi khởi công tuyến số 2, thành phố dự kiến sẽ khởi công tuyến metro số 5 Văn Cao – Hòa Lạc với chiều dài gần 40 km, tổng vốn hơn 61.900 tỷ đồng. Việc cùng lúc triển khai hai dự án lớn sẽ tạo áp lực quản lý nhưng cũng cho thấy quyết tâm mạnh mẽ trong việc hoàn thiện mạng lưới đường sắt đô thị.

Với quy mô, tính chất phức tạp và vị trí nhạy cảm, tuyến metro số 2 không chỉ là một dự án hạ tầng đơn thuần mà còn là phép thử về năng lực quản lý, điều hành, cân bằng lợi ích giữa phát triển và bảo tồn của Hà Nội. Nếu thành công, đây sẽ là “cú hích” quan trọng đưa Thủ đô tiệm cận các đô thị lớn trong khu vực về hạ tầng giao thông công cộng, tạo nền tảng cho một thành phố xanh – thông minh – bền vững hơn trong tương lai.