NOXH TP.HCM chưa đáp ứng được kế hoạch và nhu cầu người lao động

Sau 3 năm, TP.HCM chỉ hoàn thành 1 dự án nhà ở xã hội với 250 căn, trong kế hoạch phát triển 37 dự án giai đoạn 2021-2025. Hiện 6 dự án đang thi công, 30 dự án thực hiện các thủ tục pháp lý, tương đương với quy mô khoảng 34.750 căn.

Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi đánh giá, 1/37 dự án hoàn thành là tiến độ quá chậm, không đáp ứng kế hoạch và nhu cầu của người lao động.

Trước đó, Chính phủ giao TP.HCM phát triển 26.200 căn nhà ở xã hội giai đoạn 2021-2025, theo đề án phát triển ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội trên cả nước đến năm 2030. TP.HCM đặt mục tiêu xây dựng 35.000 căn nhà ở xã hội (bao gồm nhà ở, nhà lưu trú công nhân, ký túc xá sinh viên) với 37 dự án, tương ứng 2,5 triệu m2 sàn xây dựng.

Theo Sở xây dựng TP.HCM, từ nay đến 2025, 13 dự án với khoảng 12.000 căn nhà ở xã hội có thể đẩy nhanh thủ tục hết mức để hoàn thành, đưa vào sử dụng; nhưng 23 dự án còn lại rất khó để thực hiện đúng tiến độ.

Báo cáo từ Sở xây dựng cho thấy, nguyên nhân chậm triển khai các dự án nhà ở xã hội chủ yếu là quy trình đầu tư phức tạp, gồm nhiều bước như: chấp thuận chủ trương đầu tư, công nhận chủ đầu tư, phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500, chấp thuận đầu tư, giao đất, tính tiền sử dụng đất, thẩm định giá bán, xác nhận đối tượng mua, thuê mua, kiểm toán chi phí để xác nhận lợi nhuận định mức…

Mặt khác, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng tại một số dự án còn khó khăn, kéo dài. Theo đó, các dự án nhà ở xã hội có vốn đầu tư lớn, chi phí (xây dựng, bồi thường, giải phóng mặt bằng) khá cao, trong khi thời gian thu hồi vốn kéo dài 10-15 năm, khiến các nhà đầu tư còn e ngại.

Ngoài ra, thị trường bất động sản khó khăn, các doanh nghiệp tập trung phát triển nhà ở thương mại, chưa có chế tài khi chủ đầu tư chậm triển khai dự án, nguồn vốn đầu tư trung hạn của TP.HCM không đủ để phân bổ cho các dự án nhà ở xã hội… cũng góp phần làm chậm tiến độ xây dựng.

Chủ tịch Phan Văn mãi đề nghị Sở xây dựng cùng các cơ sở ngành vận dụng cơ chế chính sách từ Nghị quyết 98 và cơ chế đặc thù của thành phố để tháo gỡ khó khăn. Ông cũng khẳng định TP.HCM sẽ tạo điều kiện để doanh nghiệp thực hiện dự án, song cũng xử lý nghiêm các đơn vị không làm đúng cam kết.

Những khó khăn trong xây dựng NOXH trên cả nước

Không chỉ riêng TP.HCM, nhiều địa phương khác trên cả nước cũng gặp khó khăn tương tự. Đề án đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội giai đoạn 2021-2030 của Chính phủ đặt mục tiêu phát triển nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân, người lao động trong khu công nghiệp, chế xuất. Trong đó, 5 năm đầu sẽ xây dựng khoảng 428.000 căn, giai đoạn 2026-2030 sẽ hoàn thành khoảng 634.200 căn.

Theo báo cáo của Bộ Xây dựng, hiện có 108 dự án với 47.532 căn nhà ở xã hội được các địa phương đăng ký hoàn thành trong năm 2024. Đến tháng 2, cả nước đã quy hoạch 1.249 khu đất với quy mô 8.390 ha làm nhà ở xã hội, tăng 5.031 ha so với năm 2020.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh đánh giá nhiều địa phương tích cực thực hiện đề án như: Bắc Ninh khởi công 15 dự án, quy mô 6.000 căn; Bắc Giang 5 dự án với 12.475 căn; Hải Phòng 7 dự án, 11.678 căn; Bình Dương 7 dự án, 6.557 căn…

Tuy nhiên, theo ông Sinh, một số địa phương trọng điểm có nhu cầu nhà ở xã hội rất lớn nhưng việc triển khai còn hạn chế. Trong đó, Hà Nội mới có 3 dự án với 1.700 căn, đáp ứng 9%; TP.HCM đang thực hiện 7 dự án quy mô 4.996 căn, đáp ứng 19%... Thậm chí, một số địa phương không có dự án nhà ở xã hội khởi công từ 2021 đến nay như: Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Nam Định, Long An, Quảng Ngãi.

Bộ Xây dựng nhận định việc thực hiện các dự án nhà ở xã hội gặp nhiều khó khăn. Cơ chế, chính sách phát triển nhà ở xã hội cho công nhân, người lao động thu nhập thấp chưa đáp ứng nhu cầu thực tiễn, chưa được bổ sung, sửa đổi kịp thời trong giai đoạn đầu của đề án, bao gồm: thiếu quỹ đất, nguồn vốn tín dụng từ ngân sách nhà nước hạn chế; trình tự thủ tục đầu tư xây dựng chưa đồng bộ, thời gian thực hiện kéo dài.

Nhiều địa phương chưa xác định rõ quỹ đất cho phát triển nhà ở xã hội trong quy hoạch đô thị, khu công nghiệp. Ngoài quỹ đất 20% nhà ở xã hội được quy định trong các dự án nhà ở thương mại, hầu hết địa phương chưa quan tâm đến quy hoạch quỹ đất làm dự án nhà ở xã hội độc lập.

Một số dự án nhà ở xã hội đã khởi công nhưng các doanh nghiệp không triển khai hoặc thi công chậm tiến độ. Một số dự án đủ điều kiện vay vốn ưu đãi nhưng chưa được UBND cấp tỉnh rà soát để cấp phép. Gói tín dụng 120.000 tỷ đồng hỗ trợ nhà ở xã hội cũng chưa được giải ngân hiệu quả.

Bên cạnh đó, quy định chủ đầu tư được hưởng lợi nhuận định mức tối đa 10%, trong khi giá bán, cho thuê nhà ở xã hội bị khống chế, chưa tính đến các chi phí tổ chức bán hàng, quản lý doanh nghiệp… nên khó thu hút đầu tư.

Thậm chí, trình tự làm thủ tục đầu tư nhà ở xã hội còn phức tạp hơn so với nhà ở thương mại khiến các doanh nghiệp không mặn mà với đề án xây dựng nhà ở cho người lao động thu nhập thấp.

Quy định về lựa chọn chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội còn chồng chéo, thiếu đồng bộ với quy định của pháp luật về đầu tư, đấu thầu, đất đai. Điều này càng làm tăng gánh nặng khi lựa chọn chủ đầu tư xây nhà ở xã hội, làm chậm tiến độ dự án.

Để giải quyết những khó khăn này, Bộ Xây dựng đề xuất một số giải pháp, bao gồm: các bộ ngành phối hợp tháo gỡ khó khăn về cơ chế chính sách nhà ở xã hội, xây dựng quy trình thủ tục rút gọn; Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu hạ lãi suất cho vay gói hỗ trợ 120.000 tỷ đồng phù hợp với điều kiện thực tiễn trong từng giai đoạn; các địa phương bổ sung quy hoạch đô thị, quy hoạch khu công nghiệp, đảm bảo đủ quỹ đất phát triển nhà ở xã hội…

Với các dự án đã khởi công, cần thường xuyên theo dõi, đôn đốc để hoàn thành dự án theo đúng kế hoạch đã đề ra; hướng dẫn, tạo điều kiện các dự án được nghiệm thu, đưa vào sử dụng theo đúng quy định pháp luật. 

Đối với các dự án đã chấp thuận chủ trương đầu tư phải khẩn trương triển khai các thủ tục lựa chọn chủ đầu tư; giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; lập, thẩm định thiết kế cơ sở, thiết kế kỹ thuật; cấp phép xây dựng... để khởi công, xây dựng ngay trong năm 2024.

Đối với các quỹ đất nhà ở xã hội chưa được chấp thuận chủ trương đầu tư: khẩn trương lập quy hoạch; thẩm định báo cáo tiền khả thi; cập nhật dự án vào chương trình kế hoạch của địa phương... để hoàn thành thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư.

Sớm lập, phê duyệt và công bố công khai danh mục dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội độc lập và phải lựa chọn chủ đầu tư theo hình thức đấu thầu để các doanh nghiệp quan tâm nghiên cứu, đề xuất tham gia.

Sau khi khởi công dự án nhà ở xã hội cần nhanh chóng cung cấp, công bố công khai, đầy đủ các thông tin liên quan đến dự án để người dân biết đăng ký mua, thuê mua, thuê.