China Evergrande sụp đổ: Cú sốc lớn nhất lịch sử bất động sản Trung Quốc
China Evergrande, tập đoàn bất động sản từng được xem là biểu tượng cho sức mạnh kinh tế của Trung Quốc, sẽ chính thức bị loại khỏi Sàn giao dịch chứng khoán Hồng Kông vào ngày 25/8.
Niêm yết tại Hồng Kông cách đây 16 năm, Evergrande từng là nhà phát triển bất động sản tăng trưởng nhanh nhất trong một nền kinh tế ngập tràn hứa hẹn lợi nhuận cho giới đầu tư. Thế nhưng, cái tên Evergrande giờ đây gắn liền với hình ảnh một trong những công ty nợ nần chồng chất nhất thế giới, và sự sụp đổ của nó đã đẩy hệ thống tài chính Trung Quốc đến bên bờ khủng hoảng.

Evergrande từng là phép thử cho chính sách “quá lớn để sụp đổ” mà Bắc Kinh áp dụng với những tập đoàn khổng lồ. Nhưng sự sụp đổ vào năm 2021, với khoản nợ vượt quá 300 tỷ USD, đã phá vỡ ngưỡng chịu đựng của chính quyền đối với tình trạng vay nợ mất kiểm soát, đồng thời phơi bày những lỗ hổng của nền kinh tế Trung Quốc vốn phụ thuộc nặng nề vào bất động sản như động lực tăng trưởng.
Hiện tại, những gì còn sót lại chỉ là “xác sống” của một tập đoàn từng hùng mạnh: 1.300 dự án dang dở trải khắp hơn 280 thành phố, cùng hàng trăm nghìn người mua nhà vẫn mòn mỏi chờ đợi căn hộ. Hàng dài chủ nợ, từ các nhà thầu trong nước cho đến giới đầu tư tại London (Anh) và New York (Mỹ), vẫn chưa được thanh toán.
Năm ngoái, một thẩm phán Hồng Kông đã ra phán quyết giải thể Evergrande và chỉ định Alvarez & Marsal - công ty chuyên xử lý phá sản, từng tham gia giải thể Lehman Brothers - đảm nhiệm công việc. Sau hơn một năm rưỡi, các thanh lý viên mới chỉ đạt được những bước tiến khiêm tốn, giúp các chủ nợ nước ngoài nhận về những khoản thanh toán nhỏ giọt.

Các báo cáo công bố gần đây cho thấy mức độ thách thức: Evergrande đang đối mặt hàng trăm vụ kiện liên quan đến các dự án tại Trung Quốc, hàng chục tài sản bị phong tỏa, và không ít dự án đã bị chính quyền địa phương hoặc nhà đầu tư tiếp quản. Với cấu trúc kinh doanh chằng chịt hàng nghìn công ty con, việc thu hồi tài sản cho các chủ nợ càng trở nên gian nan.
Để “vắt kiệt” những gì còn lại, các thanh lý viên buộc phải tiếp quản từng công ty con một. Tính đến nay, Alvarez & Marsal đã kiểm soát hơn 100 công ty và khối tài sản trị giá khoảng 3,5 tỷ USD.
Tuy nhiên, chỉ mới 255 triệu USD trong tổng số 45 tỷ USD mà các chủ nợ tại Hồng Kông yêu cầu đã được thu hồi. Thậm chí, ngay cả giá trị một số tài sản bị tịch thu cũng bị đặt dấu hỏi, khiến các thanh lý viên cảnh báo về “sự nghi ngờ nghiêm trọng” đối với số tiền cuối cùng có thể mang lại cho các chủ nợ.
Song song với quá trình này, Alvarez & Marsal còn theo đuổi một con đường pháp lý khác: truy tố cựu Chủ tịch Hui Ka Yan, vợ ông Ding Yu Mei và cựu Giám đốc điều hành Xia Haijun.

Một vụ kiện đang diễn ra tại Hồng Kông, dù các phiên điều trần đều kín, nhằm nhắm đến khối tài sản trị giá 6 tỷ USD mà các lãnh đạo Evergrande đã tự chi trả cho mình trong những năm sau khi công ty niêm yết.
Đến nay, vụ kiện tập trung chủ yếu vào bà Ding và ông Xia. Về phần mình, ông Hui Ka Yan bị bắt vào năm 2023, bị phạt 6,5 triệu USD và cáo buộc “tổ chức gian lận”.
Một hồ sơ mới đây cho thấy ông Xia Haijun, người từng bị cơ quan quản lý chứng khoán hàng đầu Trung Quốc phạt 2 triệu USD và cấm tham gia thị trường tài chính vì tội gian lận, đang che giấu khối tài sản trị giá 24 triệu USD, gồm nhiều bất động sản và xe sang tại California, Mỹ.

Trong số đó, một căn biệt thự ở Irvine trị giá 6,3 triệu USD được mua vào tháng 4/202, chỉ một tháng sau khi Evergrande bất ngờ trì hoãn công bố báo cáo tài chính 2021 và thừa nhận khoản vay 2 tỷ USD đã bị ngân hàng tịch thu. Vài tháng sau, ông Xia Haijun buộc phải từ chức do cáo buộc tìm cách “chuyển” 2 tỷ USD từ công ty con sang một đơn vị niêm yết tại Hồng Kông.
Đáng chú ý, chỉ ít lâu trước khi bị phạt vào tháng 3/2024, vợ ông Xia đã chi 14,5 triệu USD mua một dinh thự sang trọng tại Newport Beach (California, Mỹ). Trong khi đó, trước tòa, ông Xia vẫn khẳng định mình “không sở hữu tài sản nào có giá trị trên 6.400 USD”.
Sự sụp đổ của Evergrande không chỉ đánh dấu hồi kết của một đế chế bất động sản từng thống trị, mà còn phản ánh những bất ổn sâu xa trong mô hình tăng trưởng dựa vào bất động sản của Trung Quốc. Câu chuyện Evergrande giờ đây trở thành lời cảnh tỉnh rõ rệt nhất cho tham vọng phát triển nóng và hệ lụy khôn lường của nó đối với cả nền kinh tế lẫn xã hội.