Lo ngại tập đoàn FDI lớn đang xem xét tìm nhà cung ứng thay thế Việt Nam

Nguy cơ mất thị trường

Ngày 20/9, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành chủ trì Hội nghị trực tuyến của Chính phủ với một số địa phương về tình hình hoạt động, các khó khăn, vướng mắc và giải pháp phục hồi hoạt động của các Khu công nghiệp, Khu kinh tế, Khu chế xuất, Khu công nghệ cao và Cụm công nghiệp.

"Điểm cầu" Đà Nẵng tham dự hội nghị trực tuyến ngày 20/9 của Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn, phục hồi hoạt động của các doanh nghiệp, KCN.

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), qua phản ánh của các địa phương, doanh nghiệp (DN) thì hiện có 7 nhóm vấn đề khó khăn, thách thức mà các KCN, khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao, cụm công nghiệp đang phải đối mặt.

Nhóm vấn đề thứ nhất là các hoạt động tìm hiểu cơ hội đầu tư của các nhà đầu tư trong và ngoài nước tại Việt Nam tiếp tục bị trì hoãn, ảnh hưởng đến cơ hội thu hút đầu tư vào KCN, khu kinh tế, khu công nghệ cao và cụm công nghiệp.

Nhóm vấn đề thứ hai là các DN trong các khu, cụm này (kể cả doanh nghiệp FDI) chủ yếu thuộc các ngành sản xuất theo mô hình chuỗi cung ứng như điện thoại, điện tử, máy tính, dệt may… là các ngành xuất khẩu chủ lực, tạo nhiều việc làm của Việt Nam bị ảnh hưởng tiêu cực do chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn, đứt gãy, thiếu nguồn cung đầu vào và thị trường đầu ra; phải trì hoãn hoặc hủy đơn hàng. Nếu dịch bùng phát kéo dài có thể bị mất thị trường do bạn hàng thay đổi chuỗi cung ứng.

Đáng chú ý, Bộ KH&ĐT cho biết: "Nhiều DN quy mô lớn với hàng nghìn công nhân đã phải tạm ngừng sản xuất. Một số tập đoàn FDI lớn có các nhà máy vệ tinh trong chuỗi cung ứng tại Việt Nam đang xem xét tìm nhà cung ứng thay thế từ các cơ sở sản xuất khác (Apple, Intel…)".

Nhóm vấn đề thứ ba được các DN hết sức quan tâm là chưa đồng bộ nhà ở và các công trình xã hội cho người lao động làm việc trong một số KCN, gây khó khăn trong kiểm soát dịch, bệnh. Việc hướng dẫn phòng, chống dịch chưa hợp lý, hiệu quả hoặc áp dụng cứng nhắc tại một số địa phương đã khiến chuỗi cung ứng sản xuất, tiêu dùng và xuất khẩu bị gián đoạn nghiêm trọng.

Đội giá thành sản xuất

Khó khăn về lao động và nhập cảnh cho chuyên gia là nhóm vấn đề thứ tư được Bộ KH&ĐT báo cáo tại Hội nghị trực tuyến của Chính phủ ngày 20/9. Theo Bộ KH&ĐT, để cầm cự trước dịch bệnh, nhiều DN phải thu hẹp quy mô, cắt giảm lao động. Khảo sát của Bộ đối với nhóm DN FDI cho thấy có khoảng 26,5% DN đã phải thu hẹp quy mô, cắt giảm quỹ lương, sa thải bớt lao động (tỷ lệ sa thải dưới 10% tổng số lao động).

“Điều này gây khó khăn rất lớn cho việc tìm kiếm nguồn lao động trở lại của các DN khi phục hồi sản xuất sau đại dịch, đặc biệt là đối với các ngành nghề yêu cầu lao động tay nghề như điện tử, cơ khi, dệt may… Các DN FDI còn gặp khó khăn với vấn đề nhập cảnh và việc gia hạn hoặc cấp giấy phép lao động cho chuyên gia người nước ngoài”, Bộ KH&ĐT thông tin.

Cùng đó, theo phản ảnh của các DN FDI, việc cấp phép cho chuyên gia nước ngoài cần phải có 5 năm kinh nghiệm và có bằng kỹ sư cùng chuyên ngành là hết sức khó khăn. Họ kiến nghị thủ tục nhập cảnh cần nhanh hơn và đơn giản hơn đối với chuyên gia đã được tiêm đủ liều vaccine và cần thực hiện thống nhất từ Bộ, ngành và địa phương. Cần có quy định cơ chế nhập cảnh đặc biệt đối với các lãnh đạo Tập đoàn vào Việt Nam nghiên cứu, tìm hiểu và quyết định đầu tư dự án quy mô lớn, công nghệ cao.

Nhóm vấn đề thứ năm được các DN tập trung phản ánh là chi phí đầu vào, chi phí vận chuyển ngày một tăng cao dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguyên liệu đầu vào, đội chi phí giá thành sản xuất. Đặc biệt, Bộ KH&ĐT nhấn mạnh tình trạng thiếu nghiêm trọng container rỗng dẫn đến giá thuê container tăng 5-10 lần, chi phí vận chuyển logistic tăng từ 2 - 4 lần.

Ngoài ra, các DN còn phải chịu các chi phí liên quan đến phòng, chống dịch như chi phí xét nghiệm (đối với các DN có nhiều lao động); chi phí đầu tư để đáp ứng các điều kiện về kiểm soát an toàn dịch bệnh, chi phí duy trì hoạt động sản xuất tại chỗ của DN.

Thiếu hụt nghiêm trọng dòng tiền vào

Trái ngược với việc bị đội chi phí làm tăng giá thành sản xuất, các DN lại bị thiếu hụt nghiêm trọng dòng tiền vào nên rất khó khăn để có thể trang trải các khoản chi phí duy trì hoạt động sản xuất, kinh doanh.

DN không còn đủ vốn lưu động chi trả các khoản bảo hiểm, thuế, chi phí nguyên vật liệu…; không thu được công nợ nên không đủ chi phí trả nợ gốc, lãi vay ngân hàng và những khoản vay đến hạn chưa có khả năng đáo hạn, ngân hàng siết chặt các khoản vay. Đây là nhóm vấn đề thứ sáu mà Bộ KH&ĐT ghi nhận từ phản ánh của các địa phương, DN.

Và nhóm vấn đề thứ bảy Bộ này báo cáo với Chính phủ là các DN gặp khó khăn khi triển khai vừa chống dịch vừa sản xuất kinh doanh. Các DN thực hiện “3 tại chỗ” nhưng không đủ không gian bố trí chỗ ở cho người lao động, phải tận dụng phòng họp, phòng làm việc, nhà kho… làm nơi lưu trú nên việc yêu cầu giữ khoảng cách tối thiểu theo quy định cho người lao động rất khó áp dụng, chi phí thực hiện (hoán cải công năng các khu vực khác nhau thành chỗ ở tạm) rất cao; môi trường cách ly tại chỗ nhiều nơi không bảo đảm, ảnh hưởng sức khỏe người lao động.

Theo Bộ KH&ĐT, nguyên nhân khách quan của tình hình trên là do dịch COVID-19 vẫn diễn biến rất phức tạp, khó lường trên thế giới và Việt Nam, ảnh hưởng sâu rộng tới hoạt động sản xuất, kinh doanh trong các KCN, khu kinh tế, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao.

Nền kinh tế thế giới và trong nước gặp khó khăn làm tổng cầu giảm mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị trường đầu vào và đầu ra của DN trong khu; môi trường sản xuất kinh doanh của các DN trong KCN, khu kinh tế, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao bị xáo trộn.

Tuy nhiên về chủ quan, theo Bộ KH&ĐT, việc hướng dẫn các chính sách phòng, chống COVID-19 tại các địa phương chưa thống nhất, dẫn đến tình trạng ách tắc trong lưu thông hàng hóa và di chuyển của người lao động.

Một số chính sách hỗ trợ cho DN chưa được triển khai và kịp thời điều chỉnh phù hợp với diễn biến của dịch bệnh, thời gian áp dụng chính sách hỗ trợ ngắn (như chính sách giãn, giảm thuế; chính sách hỗ trợ cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí...) nên chưa đem lại tác động cho một số DN.