Năm 2022 có hơn 144.000 tỷ đồng nợ trái phiếu phải đáo hạn, trong đó, nhóm bất động sản chiếm 43.2%
Với tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 35%/năm, thị trường trái phiếu doanh nghiệp được dự báo sẽ dần thay thế ngân hàng để trở thành kênh huy động vốn chính trong nền kinh tế. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần sớm xây dựng hành lang pháp lý để thị trường này phát triển lành mạnh hơn.
Trong giai đoạn 2022 – 2024, doanh nghiệp đứng trước áp lực trả nợ trái phiếu, tính trung bình mỗi năm, các doanh nghiệp phải trả hàng trăm nghìn tỷ nợ gốc TPDN đã phát hành trong những năm qua. Do đó, theo các chuyên gia, cần ứng xử linh hoạt và thận trọng với thị trường trái phiếu, tránh gây đổ vỡ thị trường.
Hàng trăm ngàn tỷ đồng TPDN đáo hạn
Theo thông tin từ Bộ Tài chính, trong năm 2022, khối lượng TPDN đáo hạn khoảng 144.500 tỷ đồng, trong đó khối lượng trái phiếu bất động sản đáo hạn (đến hạn trả nợ gốc) chiếm 43,2%, tương đương 62.470 tỷ đồng.
Khối lượng trái phiếu do các tổ chức tín dụng phát hành đáo hạn khoảng 29.160 tỷ đồng, chiếm khoảng 20,2% tổng khối lượng trái phiếu đáo hạn.
Từ năm 2020 đến nay, TPDN được phát hành hầu hết là trái phiếu riêng lẻ. Quy mô giá trị giao dịch TPDN riêng lẻ trong năm 2021 đạt hơn 1,9 triệu tỷ đồng, bình quân giao dịch đạt 7.665 tỷ đồng/ngày, chủ yếu là giữa các công ty chứng khoán, tổ chức tín dụng và nhà đầu tư cá nhân.
Trên thị trường thứ cấp, tỉ lệ mua TPDN của các tổ chức tín dụng, nhà đầu tư cá nhân cao hơn thị trường sơ cấp. Trong năm 2021, các tổ chức tín dụng nắm giữ 51,4%, nhà đầu tư cá nhân nắm giữ khoảng 27,7% khối lượng trái phiếu phát hành trong năm 2021.
Trong những năm tới, lượng TPDN đến hạn trả nợ gốc sẽ tiếp tục tăng mạnh. Chẳng hạn trong năm 2023, khối lượng TPDN đến hạn thanh toán nợ gốc là 271.400 tỷ đồng, riêng trái phiếu bất động sản khoảng 207.800 tỷ đồng.
Khối lượng TPDN đến hạn thanh toán nợ gốc trong năm 2024 tiếp tục tăng lên mức 329.500 tỷ đồng, trong đó trái phiếu bất động sản khoảng 207.500 tỷ đồng.
Ngoại trừ trường hợp các TPDN bị hủy trong vụ Tân Hoàng Minh, Bộ Tài chính cho biết các doanh nghiệp phát hành vẫn đang thanh toán đầy đủ gốc, lãi TPDN cho nhà đầu tư dù vẫn tiềm ẩn rủi ro do khối lượng TPDN đáo hạn tập trung trong giai đoạn 2022 - 2024.
"Với kinh tế vĩ mô tăng trưởng ổn định, định hướng điều hành theo hướng tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi và phát triển, các doanh nghiệp có khả năng thanh toán đủ cả gốc lẫn lãi TPDN đến hạn", Bộ Tài chính nhận định.
Cần phải có xếp hạng tín nhiệm với doanh nghiệp phát hành trái phiếu
Theo TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng, tiềm năng thị trường TPDN rất lớn nhưng cần sớm xây dựng hạ tầng hoàn thiện cho thị trường phát triển.
Trong phát hành trái phiếu, điều quan trọng nhất là phải có xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp phát hành. Tuy nhiên, hoạt động này còn mới mẻ ở Việt Nam, đến nay cả nước mới có 2 công ty xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp.
Cũng theo ông Hiếu, xếp hạng tín nhiệm là công cụ cần thiết do các nhà đầu tư nhỏ lẻ không có khả năng phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành. "Nhà đầu tư rất cần có bên độc lập thứ ba để phân tích tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành, phân tích khả năng trả nợ của doanh nghiệp phát hành nhằm giảm thiểu những rủi ro", ông Hiếu nói.
Ông Nguyễn Đức Chi, thứ trưởng Bộ Tài chính, cho biết bộ này đang trình Chính phủ ban hành nghị định mới để thay thế nghị định 153 của Chính phủ về chào bán trái phiếu riêng lẻ theo hướng nâng chất lượng trái phiếu phát hành. Qua đó sẽ nâng mệnh giá trái phiếu lên 1 tỷ đồng, yêu cầu giá trị đầu tư chứng khoán 2 tỷ đồng khi xác nhận là nhà đầu tư chuyên nghiệp.
"Nguồn tiền này phải là tài sản chính của nhà đầu tư, được duy trì tối thiểu trong 6 tháng. Nhà đầu tư có trách nhiệm ký cam kết hiểu rõ các điều kiện, điều khoản rủi ro trước khi mua TPDN riêng lẻ. Nhà đầu tư không được bán lại trái phiếu đã mua cho nhà đầu tư chứng khoán không chuyên nghiệp, bao gồm cả hình thức góp vốn đầu tư như trường hợp Tân Hoàng Minh", ông Chi nói.
Ngoài ra, theo ông Chi, cũng sẽ bổ sung quy định theo hướng tăng trách nhiệm và nghĩa vụ của doanh nghiệp phát hành trong tuân thủ phương án phát hành trái phiếu đã công bố cho nhà đầu tư.
"Sẽ có quy định yêu cầu doanh nghiệp phát hành phải mua lại trái phiếu khi vi phạm pháp luật về phát hành TPDN. Hồ sơ chào bán TPDN phải có kết quả xếp hạng tín nhiệm đối với TPDN riêng lẻ", ông Chi cho biết .
TS Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, khẳng định thị trường trái phiếu sẽ dần thay thế hệ thống ngân hàng. "Với tốc độ tăng trưởng thị trường trái phiếu khoảng 35%/năm, trong thời gian tới thị trường trái phiếu sẽ thay thế hoàn toàn hệ thống ngân hàng để trở thành kênh huy động vốn chính của doanh nghiệp", ông Nghĩa nói.
Do đó, theo ông Nghĩa, phải nhanh chóng có giải pháp nhằm phục hồi thị trường TPDN bởi để thị trường trái phiếu bị đổ vỡ sẽ không riêng gì bất động sản bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, cần có giải pháp hạn chế phát hành TPDN riêng lẻ và đẩy mạnh phát hành TPDN ra công chúng, bởi khi phát hành ra công chúng doanh nghiệp phát hành đã có xếp hạng tín nhiệm rồi.
