Dòng tiền tiết kiệm "chảy vào" chứng khoán, bất động sản và tiền số

Theo số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước, tính đến cuối tháng 4, tổng phương tiện thanh toán toàn thị trường (chưa loại các khoản phát hành giấy tờ có giá do các tổ chức tín dụng khác trong nước mua) đã đạt trên 12,465 triệu tỷ đồng, tăng 2,93% so với cuối năm 2020.

Trong đó, mức tăng trưởng tiền gửi của các tổ chức kinh tế giai đoạn này là 2,05%, đạt 4,977 triệu tỷ đồng, và tăng trưởng tiền gửi của dân cư là 2,34%, đạt 5,262 triệu tỷ đến cuối tháng 4. Trong 4 tháng đầu năm, số dư tiền gửi của các tổ chức kinh tế trong hệ thống ngân hàng tăng gần 100.000 tỷ đồng, trong khi số dư tiền gửi của người dân tăng thêm 120.425 tỷ.

Nếu xét theo số tuyệt đối, người dân vẫn gửi tiền vào ngân hàng nhiều hơn so với những năm trước, tuy nhiên, tốc độ tăng đã ghi nhận xu hướng chậm lại rõ rệt.

Mức tăng trưởng tiền gửi của người dân những tháng đầu năm nay đã thấp hơn nhiều so với cùng kỳ 2020 (đạt 3,37%) và chưa bằng 1/2 so với 4 tháng đầu năm 2019. Đây cũng là năm thứ 5 liên tiếp tăng trưởng tiền gửi của người dân 4 tháng đầu năm ghi nhận xu hướng chậm lại. Điều này cho thấy người dân vẫn gửi tiền vào ngân hàng nhưng không nhiều như trước.

Giai đoạn 2010-2014, tăng trưởng tiền gửi của dân cư tại hệ thống các tổ chức tín dụng những tháng đầu năm đều đạt trên dưới 10%. Trong đó, mức tăng 4 tháng đầu năm 2013 lên tới 13,55%. Tuy nhiên, tốc độ này đã chậm lại rõ rệt kể từ năm 2016, và giảm mạnh từ năm 2020 đến nay. Tính trong cả năm, tăng trưởng tiền gửi của dân cư năm 2016 là 17,4%, nhưng đến năm gần nhất (2020) đã giảm chỉ còn 6,46%.

Theo các chuyên gia, tăng trưởng tiền gửi của dân cư trong hệ thống ngân hàng ghi nhận mức thấp hơn nhiều so với những năm trước có một phần nguyên nhân đến từ việc lãi suất huy động thấp. Thống kê từ năm 2020 đến nay (thời điểm dịch Covid-19 bùng phát), mặt bằng lãi suất tiền gửi của các ngân hàng thương mại đã giảm 1-2 điểm %/năm ở hầu hết kỳ hạn.

Theo đó, lãi suất bình quân tiền gửi bằng VND với kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng đã giảm từ 4,3 - 5%/năm xuống mức 3,1 - 3,8%/năm; tiền gửi kỳ hạn 6 tháng đến dưới 12 tháng giảm từ 5,3 - 7%/năm xuống 4 - 5,9%/năm. Trong khi tiền gửi kỳ hạn 12 tháng trở lên hiện phổ biến có mức lãi suất ở 5,6 - 6,7%/năm, trong khi đầu năm 2020 là 6,6 - 7,5%/năm.

Tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19 được xem là một trong những lý do cho lượng tiền gửi của dân cư trong 4 tháng đầu năm 2021 suy giảm. Ngoài ra, mặt bằng lãi suất tiết kiệm xuống thấp cũng khiến cho việc gửi tiền vào ngân hàng để hưởng lãi suất trở nên kém hấp dẫn với người dân. Bên cạnh đó, người dân cũng tìm đến các kênh đầu tư hấp dẫn hơn, điển hình như chứng khoán.

Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, tính đến cuối tháng 5/2021, mức vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt 6.440.000 tỷ đồng, tăng 21,7% so với cuối năm 2020, tương đương 102,3% GDP. Dòng tiền vào thị trường chứng khoán bằng nhiều kênh khác nhau và chủ yếu đến từ nhà đầu tư trong nước.

Theo số liệu từ Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam, năm 2020 có tới 393.659 tài khoản giao dịch chứng khoán của nhà đầu tư trong nước được mở mới, cao gần gấp đôi so với năm 2019.

Không dừng lại ở đó, chỉ 5 tháng đầu năm 2021, nhà đầu tư trong nước mở mới 480.490 tài khoản chứng khoán, tăng hơn 20% số lượng tài khoản mở mới trong cả năm 2020.

Tới cuối tháng 5, số tài khoản chứng khoán trên thị trường Việt Nam ở mức hơn 3,25 triệu tài khoản, tương đương 3,2% tổng dân số. Dòng tiền mới chảy mạnh vào thị trường giúp thanh khoản đạt đến hàng tỷ USD mỗi phiên.

Theo SSI Research, việc tăng trưởng tiền gửi thấp ở các ngân hàng giai đoạn đầu năm nay có một phần nguyên nhân đến từ sự dịch chuyển của dòng tiền sang các kênh đầu tư khác.

Ngoài chứng khoán tăng gần 23% từ đầu năm, báo cáo của VNDirect cho biết, giá nhà đất đã tăng trên diện rộng từ đầu năm. Giá đất ở một số khu vực ngoại thành Hà Nội đã tăng đột biến. Trong đó, giá đất khu vực Đông Anh tăng 75,5% so với cùng kỳ, khu vực huyện Thanh Trì tăng 25,6%. Diễn biến tương tự cũng ghi nhận tại một số huyện ngoại thành TP.HCM, như Củ Chi và Hóc Môn tăng lần lượt 27,7% và 21,1%.

Trong khi đó, thị trường tiền mã hóa mới trải qua cơn sốt, khi Bitcoin có thời điểm đạt xấp xỉ 65.000 USD/BTC, nhưng hiện đã giảm về vùng 36.000 USD/BTC. Tuy không có con số thống kê cụ thể nhưng chắc chắn đây là một kênh đầu tư thu hút giới trẻ, với sức nóng và các làn sóng đầu tư có thể thấy rõ trên mạng xã hội.

Ngoài sự dịch chuyển của dòng tiền, các chuyên gia tại SSI Research cũng cho rằng, việc tăng trưởng tiền gửi của cư dân thấp có thể do các ngân hàng chủ động giảm để thu hẹp chênh lệch với dư nợ cho vay, đảm bảo mức sinh lời.

Các phân tích cũng chỉ ra phải chờ tới cuối năm 2021 lãi suất tiền gửi mới có thể tăng trở lại, khi mà một lượng lớn tiền đồng sắp được NHNN bơm vào hệ thống tổ chức tín dụng qua việc mua 7 tỷ USD kỳ hạn hồi đầu năm. Điều này sẽ khiến thanh khoản các ngân hàng tiếp tục dồi dào và áp lực huy động tiền gửi chưa tăng trong quý II và đầu quý III.