Dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 153 sẽ ảnh hưởng như thế nào đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp?

Điểm mới của dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 153 (sửa đổi)

Siết chặt đối tượng là cá nhân được mua TPDN phát hành riêng lẻ:

Cụ thể, dự thảo đã sửa đổi và bổ sung điều 8 Nghị định 153 về đối tượng được mua TPDN riêng lẻ – các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Theo đó, với đối tượng là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân, sửa theo hướng nhà đầu tư cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán có giá trị tối thiểu là 2 tỉ đồng, được xác định bằng giá trị thị trường bình quân theo ngày của danh mục chứng khoán trong thời gian tối thiểu sáu tháng liền kề trước ngày xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, không bao gồm giá trị vay giao dịch ký quỹ và giá trị chứng khoán thực hiện giao dịch mua bán lại.

Các doanh nghiệp phát hành có sức khỏe tài chính yếu, hoặc các “doanh nghiệp chân gỗ” được sử dụng để phát hành sẽ bị thu hẹp đi đáng kể. Tuy nhiên, điều này cũng khiến cho các doanh nghiệp lành mạnh phải tốn nhiều chi phí hơn trong quá trình huy động vốn với nhà đầu tư cá nhân – đối tượng chính mua TPDN phát hành riêng lẻ.

Dự thảo cũng quy định rõ hơn về các trường hợp có thể thay đổi các điều khoản cơ bản của trái phiếu đã phát hành, hay việc mua lại trái phiếu bắt buộc để bảo vệ nhà đầu tư. Cụ thể, việc thay đổi các điều khoản và điều kiện cơ bản của trái phiếu đã phát hành phải được tối thiểu 65% đại diện sở hữu trái phiếu đồng ý. Trường hợp phải mua lại trái phiếu bắt buộc, nếu doanh nghiệp vi phạm quy định về chào bán hoặc phương án phát hành. Cơ chế này giúp cơ quan quản lý có thể nhanh chóng thu hồi tiền trả lại cho nhà đầu tư trong trường hợp doanh nghiệp phát hành vi phạm quy định.

Siết chặt đối tượng được phép phát hành TPDN riêng lẻ:

Doanh nghiệp muốn phát hành TPDN riêng lẻ tới nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân phải thực chất hơn. Cụ thể, dự thảo bổ sung thêm khoản 4, điều 9 Nghị định 153, quy định chặt hơn trong trường hợp phát hành riêng lẻ cho đối tượng nhà đầu tư này: phải là công ty đại chúng, năm liền trước phải có lãi và không có lỗ lũy kế, trái phiếu phải có tài sản bảo đảm hoặc bảo lãnh thanh toán. Trong khi đó theo Nghị định 153 thì chưa có quy định cụ thể về vấn đề bắt buộc này với nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân.

Ngoài ra, bổ sung thêm tại điều 12 Nghị định 153 về hồ sơ chào bán trái phiếu đối với trường hợp phát hành trái phiếu trong vòng 12 tháng có giá trị lớn hơn 500 tỉ đồng,  hoặc lớn hơn 50% vốn chủ sở hữu hoặc tổng dư nợ trái phiếu lớn hơn 100% vốn chủ sở hữu tại báo cáo tài chính kiểm toán kỳ gần nhất, thì phải có xếp hạng tín nhiệm, áp dụng từ ngày 1-1-2023. Đối với trái phiếu có tài sản bảo đảm thì phải được tổ chức có chức năng thẩm định đánh giá và tài sản phải đăng ký bảo đảm theo quy định.

Như vậy, đối tượng doanh nghiệp muốn phát hành TPDN riêng lẻ nhắm vào nhà đầu tư chuyên nghiệp là cá nhân đã bị ràng buộc thêm rất nhiều điều kiện, không chỉ sức khỏe tài chính phải tốt hơn, mà trách nhiệm công bố thông tin cũng lớn hơn rất nhiều. Các doanh nghiệp phát hành có sức khỏe tài chính yếu, hoặc các “doanh nghiệp chân gỗ” được sử dụng để phát hành sẽ bị thu hẹp đi đáng kể. Tuy nhiên, điều này cũng khiến cho các doanh nghiệp lành mạnh phải tốn nhiều chi phí hơn trong quá trình huy động vốn với nhà đầu tư cá nhân – đối tượng chính mua TPDN phát hành riêng lẻ.

Tăng trách nhiệm với các đối tượng liên quan và điều khoản chuyển tiếp:

Theo dự thảo, các đối tượng chính mà Nghị định 153 đề cập như nhà đầu tư tham gia mua TPDN phát hành riêng lẻ, tổ chức phát hành, tổ chức đấu thầu, bảo lãnh, đại lý phát hành đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu mức độ vi phạm nghiêm trọng. Ngoài ra, dự thảo quy định cụ thể hơn trách nhiệm của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam và các đơn vị liên quan trong việc cấp phép, quản lý hoạt động phát hành, báo cáo và theo dõi giao dịch trái phiếu.

Về điều khoản chuyển tiếp, khi dự thảo có hiệu lực thì các hoạt động phát hành trái phiếu theo Nghị định 153 phải kết thúc phân phối và thu tiền trái phiếu. Đối với các trái phiếu phát hành theo Nghị định 153 mà còn dư nợ sẽ phải thực hiện báo cáo và công bố thông tin theo quy định mới.

Có thể nhiều doanh nghiệp còn dư nợ trái phiếu theo Nghị định 153 sẽ có kế hoạch mua lại trái phiếu trước hạn nếu có dòng tiền tốt để tránh phải công bố thông tin, bổ sung hồ sơ theo quy định mới. Đối với các doanh nghiệp này, những lợi thế thuận lợi từ việc huy động vốn qua kênh phát hành trái phiếu riêng lẻ đã không còn hấp dẫn, họ sẽ sử dụng các kênh huy động vốn khác như vay ngân hàng hoặc phát hành cổ phiếu.

Chuyên gia nói gì về tính khả thi của dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 153 (sửa đổi)?

Chia sẻ về kỳ vọng đối với Nghị định 153 sửa đổi, TS. Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng Tư vấn - Chính sách Tiền tệ Quốc gia cho biết: “Tôi cho rằng không nên kỳ vọng vào một văn bản pháp lý sẽ như thế nào. Nhưng để thị trường trái phiếu phát triển lành mạnh thì các nhà làm luật phải hiểu rằng trái phiếu phát hành ra công chúng là quan trọng nhất. Nếu cứ ồ ạt phát hành riêng lẻ thì thị trường không thể minh bạch hơn được và việc xếp hạng tín nhiệm trở nên vô nghĩa. Ai đầu tư lỗ thì phải chịu, không thể trách ai được. Tôi cho rằng, quy định mới phải làm thế nào hạn chế tối đa việc phát hành riêng lẻ và mở rộng tối đa việc phát hành ra công chúng.

Thời điểm từ nay đến cuối năm chưa phải là thời điểm chúng ta đưa ra được quy định căn cơ, mà đây là thời điểm chống chọi với những nguy cơ trước mắt và khắc phục những nguy cơ gây đổ bể lớn cho hệ thống tài chính”.

Trong khi đó, TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn - Chính sách Tiền tệ Quốc gia chia sẻ, Nghị định 153 sửa đổi chắc chắn sẽ phải theo hướng thận trọng và chặt chẽ hơn, nhưng quan trọng phải đúng lúc, đúng đối tượng. Liên quan đến nhà đầu tư, rõ ràng phải chuyên nghiệp hơn, tiêu chí phải cao hơn, chủ thể phát hành phải minh bạch hơn, các đơn vị trung gian cũng phải được chuẩn hóa.

Bên cạnh đó, việc mua đi bán lại trái phiếu trên thị trường thứ cấp cũng phải rõ ràng và chuyên nghiệp hơn. Liên quan đến việc phát hành ra công chúng, kênh này phải mở rộng hơn, thông thoáng hơn chứ không phải mất quá nhiều quy trình thủ tục để xin phát hành.

“Cuối cùng, sửa Nghị định 153 chắc chắn sẽ giúp thị trường lành mạnh hơn, an toàn hơn cho cả doanh nghiệp và nhà đầu tư. Nhưng song song với đó phải sửa Nghị định 156 liên quan đến chế tài để xử phạt những trường hợp vi phạm. Tuy nhiên, không quá kỳ vọng Nghị định này sẽ giải quyết được hết mọi vấn đề còn tồn tại trên thị trường trái phiếu”, ông Lực nhấn mạnh.