Hưởng lợi 'chính sách kép', nhóm ngân hàng nhỏ đồng loạt bứt tốc

Nửa đầu năm 2025 khép lại với một sự đổi vai ấn tượng khi trong số 11 ngân hàng thương mại quy mô nhỏ với thị phần tín dụng thấp thì đã có tới 6 ngân hàng đạt mức tăng trưởng tín dụng cao hơn mức trung bình của toàn hệ thống là 9,9%. Điều này hoàn toàn trái ngược trong những năm trước khi các ngân hàng quy mô nhỏ thường tăng trưởng thấp hơn nhiều so với các nhóm ngân hàng khác.

Nghị quyết 57 ra đời nhằm cởi trói cho hoạt động nghiên cứu, từ đó thúc đẩy các hoạt động đổi mới sáng tạo. Trong khi đó, Nghị quyết 68 NQ/TW ban hành vài tháng trước đã đặt trọng tâm vào việc thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, cho phép các ngân hàng sử dụng dòng tiền và tài sản vô hình để thay thế cho tài sản bảo đảm hữu hình, đồng thời hỗ trợ lãi suất cho các khoản vay tín dụng xanh.

Đây cũng là lần đầu tiên, dữ liệu, tài sản vô hình và tiêu chuẩn ESG được thừa nhận như một dạng tài sản bảo đảm mới trong khi yêu cầu về số hóa toàn diện trở thành điều kiện bắt buộc.

Hai chính sách này đã hình thành một đường cao tốc kép, nơi năng lực xử lý dữ liệu, khả năng tích lũy CASA giá rẻ và mức độ tuân thủ ESG trở thành những yếu tố quyết định vị thế cạnh tranh. Trong bối cảnh đó, các ngân hàng nhỏ nổi bật nhờ cơ cấu tổ chức tinh gọn, quy trình ra quyết định và chuyển dịch nhanh chóng, giúp họ có lợi thế rõ rệt trong việc tận dụng cơ hội từ những thay đổi chính sách.

Tăng trưởng tín dụng cao nhờ chiến lược tín dụng ngách

Trong ba năm vừa qua, kinh tế Việt Nam liên tục chịu tác động từ những cú sốc lớn, từ ảnh hưởng kéo dài của đại dịch đến sức ép lãi suất toàn cầu. Những yếu tố này khiến nhu cầu vốn của khu vực tư nhân chịu những sức ép nhất định. Nhóm ngân hàng thương mại quy mô nhỏ nhanh chóng tận dụng thời cơ để tránh rủi ro và tranh thủ thị phần khi nhóm Big 4 và các ngân hàng quy mô lớn vẫn duy trì sự ưu tiên đối với các khoản vay an toàn, gắn với các tài sản đảm bảo là các bất động sản.

Trong sáu tháng đầu năm, tín dụng tại 11 ngân hàng có mức tăng trưởng tín dụng bình quân 11,3%, cao hơn đáng kể so với toàn hệ thống.

Một phần động lực đến từ định hướng thúc đẩy chia sẻ dữ liệu và đa dạng hóa phương thức cho vay, việc triển khai cụ thể đang được Chính phủ/NHNN ban hành kế hoạch hành động. Bên cạnh đó, việc tích hợp API kết nối hóa đơn điện tử, hóa đơn VAT và dữ liệu bán lẻ để chấm điểm sức khỏe doanh nghiệp theo thời gian thực đã rút ngắn thời gian phê duyệt từ vài ngày xuống chỉ còn từ 4 đến 8 giờ. Ngoài ra, cho vay dựa trên dòng tiền đang đóng góp đáng kể vào tăng trưởng tín dụng tại một số ngân hàng, cho thấy việc tận dụng dữ liệu có thể mở rộng không gian tín dụng.

Về chất lượng tài sản, số liệu cuối tháng 6 năm 2025 cho thấy tỷ lệ nợ xấu bình quân của nhóm chỉ ở mức 2,12%. Mặc dù PGBank đạt 3,33% và SaigonBank đạt 3,21%, hai ngân hàng này đang tăng cường trích lập và xem xét các biện pháp xử lý nợ, bao gồm bán các khoản nợ cho VAMC.

Tuy nhiên, các ngân hàng có mức tăng trưởng tín dụng cao lại là những ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu cao nhất trong nhóm, điển hình như NCB và BVBank, lần lượt là 11,35% và 3,94%, đây cũng là những ngân hàng có tỷ trọng dư nợ bất động sản cao trong danh mục cho vay, điều này cho thấy tốc độ tăng trưởng nợ xấu đang tăng nhanh hơn so với tốc độ tăng trưởng tín dụng tại các ngân hàng là một điều chúng ta cần lưu ý trong thời gian tới. Ở chiều ngược lại, Kienlong Bank và BacABank duy trì tỷ lệ nợ xấu lần lượt khoảng 1,96% và 1,25%, cho thấy tăng trưởng tín dụng nhanh nhưng không nhất thiết kéo theo sự gia tăng nợ xấu nếu rủi ro được kiểm soát tốt.

Một tín hiệu tích cực là hoạt động cho vay xanh và ứng dụng công nghệ đã được triển khai bằng những bước đi cụ thể thay vì chỉ dừng ở các tỷ lệ công bố. Kienlong Bank triển khai chương trình Tín dụng xanh – Nước ngọt lành nhằm hỗ trợ người dân Đồng bằng sông Cửu Long ứng phó với tình trạng xâm nhập mặn, quy mô tới 100 tỷ đồng. PGBank giới thiệu gói PG Green dành cho doanh nghiệp bắt đầu từ tháng 6 năm 2025. VietABank và KienlongBank cùng được vinh danh trong Top 10 Ngân hàng ESG Việt Nam Xanh năm 2025, cho thấy định hướng về ESG và tín dụng xanh đang lan tỏa rõ rệt trong khối ngân hàng thương mại quy mô nhỏ.

Ở lĩnh vực chuyển đổi số, NHNN xác nhận nhiều tổ chức tín dụng đã đạt trên 90 đến 95% giao dịch thông qua kênh số với mục tiêu rút ngắn quy trình và tiết giảm chi phí vận hành.

Ba trục chiến lược phát triển các ngân hàng nhỏ

Khi hai hành lang pháp lý mới từ Nghị quyết 68 và Nghị quyết 57 được ban hành, khối ngân hàng nhỏ bước sang giai đoạn tái định vị chiến lược. Lợi thế của họ không đến từ quy mô vốn hay mạng lưới chi nhánh mà đến từ khả năng chọn hướng đi đúng, thử nghiệm nhanh và điều chỉnh linh hoạt. Từ nền tảng đó có thể phân hóa chiến lược các ngân hàng nhỏ thành ba cụm nổi bật gồm Xanh hóa và Dữ liệu hóa, Ngân hàng Số 4.0 và Chuỗi giá trị kết hợp Venture Debt.

Trong cụm Xanh hóa và Dữ liệu hóa các ngân hàng chuyển ESG và dữ liệu thành tài sản thế chấp mới đồng thời kéo chi phí vốn xuống mức cạnh tranh. NamA Bank và BacA Bank là những ví dụ điển hình. NAB tận dụng nguồn vốn quốc tế như GCPF và BNY Mellon để cho vay ESG và cho vay dựa trên dòng tiền, dư nợ sáu tháng tăng 14,7% và nợ xấu được kiểm soát ở vùng thấp so với mặt bằng chung. BAB tập trung tín dụng nông nghiệp sạch kết hợp phát triển mô hình ngân hàng số qua Kiosk Bank giúp tổng tài sản tăng 7%, dư nợ khách hàng tăng 5% và lợi nhuận trước thuế vẫn cải thiện nhờ chi phí vốn hạ nhiệt.

Các ngân hàng tận dụng vốn rẻ từ tổ chức quốc tế kết hợp chấm điểm theo thời gian thực dựa trên hóa đơn điện tử và dữ liệu bán lẻ từ đó tiếp cận doanh nghiệp vừa và nhỏ mà không cần tài sản bảo đảm, đồng thời không làm giảm hệ số an toàn vốn nhờ ưu đãi hệ số rủi ro cho khoản vay xanh.

Cụm Ngân hàng Số 4.0 đặt trọng tâm vào số hóa toàn diện để mở rộng CASA, đẩy mạnh thu phí và giảm tỷ lệ chi phí trên thu nhập. PGBank ghi nhận dư nợ tăng 10.2%, tổng tài sản đạt hơn 78 nghìn tỷ đồng, trong khi thu nhập ngoài lãi tăng gấp đôi lên 152 tỷ đồng nhờ đẩy mạnh ngân hàng số như triển khai thẻ F-card và phát triển kênh bán lẻ trực tiếp. VietBank hợp tác cùng VNPAY ra mắt nền tảng Vietbank DigiBiz, chuyên biệt dành cho doanh nghiệp để tối ưu quy trình tín dụng. Chiến lược chung của cụm này là kênh số chiếm tỷ trọng giao dịch cao, mở rộng tập khách hàng doanh nghiệp và cá nhân giúp tăng CASA và tiết giảm chi phí phục vụ tại quầy.

Cụm Chuỗi giá trị và Venture Debt tận dụng hệ sinh thái để neo dòng tiền thật rút ngắn thời gian cấp tín chấp và đa dạng hóa nguồn thu. Eximbank triển khai gói Trade Return kết hợp EBIZ cho phép doanh nghiệp xuất nhập khẩu giao dịch nhanh và an toàn, giảm mạnh thời gian phát hành bảo lãnh và thư tín dụng.

VietBank mở rộng mảng ngoại hối chứng khoán và dịch vụ doanh nghiệp để gia tăng thu nhập ngoài lãi, giảm phụ thuộc vào biên lãi thuần. OCB hợp tác Genesia Ventures thí điểm khoản Venture Debt dựa trên tài sản trí tuệ và dòng tiền định kỳ cho startup trong lĩnh vực công nghệ tài chính và công nghệ giáo dục, mở ra kênh vốn thay thế phát hành cổ phần.

Trong khi các ngân hàng khác tiếp tục gặp khó khăn trong việc giữ NIM thì điểm sáng lại xuất hiện ở nhóm ngân hàng quy mô nhỏ khi tín dụng duy trì đà tăng cực nhờ hai động lực then chốt là tăng trưởng thị phần ngách và triển khai công nghệ sâu rộng. Thay vì dàn trải, họ chọn những phân khúc ít được phục vụ như hộ kinh doanh, doanh nghiệp siêu nhỏ, chuỗi đại lý địa phương và thiết kế sản phẩm bám đúng dòng tiền thực. Khi chính sách mở đường hỗ trợ cho chiến lược tinh gọn, thích ứng nhanh với bối cảnh và chuyển đổi số sâu rộng thì đà tăng tín dụng của khối nhỏ có cơ sở bền vững, góp phần củng cố năng lực cạnh tranh, tiếp tục giữ đà tăng trưởng tốt trong nửa cuối năm.