Tăng điều kiện dự thầu, 'trói tay' doanh nghiệp Việt làm dự án lớn

Dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư 09/2021/TT-BKH - ĐT quy định mẫu hồ sơ đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư, dự án đầu tư sử dụng đất, dự án thuộc trường hợp phải tổ chức đấu thầu theo quy định của pháp luật quản lý ngành, lĩnh vực đang nhận được nhiều sự quan tâm từ cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là quy định liên quan đến điều kiện đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư với các dự án sử dụng đất.

Theo đó, doanh nghiệp muốn tham gia đấu thầu phải có kinh nghiệm thực hiện dự án có quy mô tương đương 50 - 70% dự án mời thầu. Cũng theo dự thảo thông tư mới, tỷ lệ hoàn thành, nghiệm thu các hạng mục công trình hoặc giá trị khối lượng công việc của dự án đó phải đạt tối thiểu 80%.

Cần mở có hội để DN tham gia các dự án lớn

Trao đổi với VietnamFinance, ông Ngọ Trường Nam, Tổng giám đốc Tập đoàn Đèo Cả cho hay, hiện nay Thông tư 06/2024 của Bộ KH - ĐT hướng dẫn việc cung cấp, đăng tải thông tin về lựa chọn nhà thầu và mẫu hồ sơ đấu thầu trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia yêu cầu “Nhà thầu đã thực hiện hoàn thành hoặc hoàn thành 80% khối lượng hợp đồng giám sát xây dựng công trình hạ tầng kỹ thuật, cấp III trở lên…” là hợp lý.

Nếu đưa thêm điều kiện công trình, dự án được nghiệm thu theo dự thảo Thông tư đang lấy ý kiến trên, theo ông Nam, sẽ kéo theo nhiều bất cập vì có hàng loạt yếu tố nằm ngoài khả năng kiểm soát của doanh nghiệp.

Cũng theo Tổng giám đốc Đèo Cả, Thông tư 06/2024 cũng quy định kinh nghiệm đầu tư, xây dựng công trình, dự án tương tự có tổng vốn đầu tư tối thiểu 50% tổng vốn đầu tư của dự án đang xét là tỷ lệ phù hợp, không cần thiết nâng lên tới 70% như dự thảo.

Sau thời gian thực hiện hàng loạt dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1, giai đoạn 2 với những gói thầu quy mô lớn, ông Nam cho biết các nhà thầu Việt Nam đã tăng năng lực hơn trước rất nhiều. Có rất nhiều doanh nghiệp Việt đã tích lũy được kinh nghiệm, nâng cao năng lực không thua kém gì doanh nghiệp nước ngoài.

Do đó, Tổng giám đốc Đèo Cả kiến nghị, cần tạo điều kiện và cơ hội để các doanh nghiệp Việt được tham gia, đóng góp nhiều hơn vào các dự án lớn, trọng điểm quốc gia. Đối với các dự án có đặc thù công nghệ cao hơn như đường sắt cao tốc, metro… cũng cần phương án để phát huy năng lực của doanh nghiệp Việt. Trong trường hợp bắt buộc phải đấu thầu quốc tế, nên dành thêm quy định phải liên doanh có kèm thêm doanh nghiệp Việt để các nhà thầu nội có cơ hội học hỏi, nâng cao năng lực, tích lũy kinh nghiệm.

Bản chất của các quy định trên nhằm đánh giá và đảm bảo năng lực của các nhà thầu khi tham gia đấu thầu nên có thể linh động xét các yếu tố tương tự, đánh giá trên mức độ hoàn thành và công trình đạt chất lượng, như quy định hiện nay.

Vị Tổng giám đốc cũng nhấn mạnh rằng nếu đưa ra quá nhiều điều kiện, yêu cầu sẽ gây khó khăn cho các doanh nghiệp, hạn chế tính cạnh tranh của các doanh nghiệp có năng lực tham gia đấu thầu. Với một số dự án có tính chất đặc biệt thì có thể xét ở góc độ hẹp hơn, nhưng quy định chung về đấu thầu thì cần mang tính phổ quát, phù hợp với nhiều loại hình dự án để mở cơ hội cho nhiều nhà đầu tư tham gia, tạo môi trường đấu thầu cạnh tranh, bình đẳng.

Lãnh đạo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng cho rằng, việc đặt ra quy định về quy mô vốn tối thiểu của dự án tương tự khi đánh giá kinh nghiệm của nhà đầu tư sẽ làm hạn chế các nhà đầu tư tham gia đấu thầu dự án. Đối với các dự án quy mô nhỏ, quy định này có thể không có nhiều tác động vì thường sẽ có nhiều nhà đầu tư đáp ứng.

Tuy nhiên, đối với những dự án quy mô lớn, việc tìm được các nhà đầu tư có kinh nghiệm dự án tương tự quy mô vốn 50% là điều tương đối khó khăn.

Lãnh đạo VCCI cũng kiến nghị cân nhắc việc bỏ giới hạn dưới (mức sàn) mà chỉ quy định về giới hạn trên (mức trần) của quy mô dự án tương tự. Theo đó, các cơ quan mời thầu có quyền chủ động đưa ra điều kiện kinh nghiệm về quy mô dự án tương tự nhưng không được vượt quá ngưỡng quy định trong Thông tư này.

Trong trường hợp không bỏ mức giới hạn dưới thì có thể quy định mức này thấp hơn, từ 0% đến 20% tùy loại dự án. Đồng thời giảm mức giới hạn trên xuống, tối đa chỉ là 50% giá trị dự án đang xét, để tăng cơ hội tham gia thầu của nhiều nhà đầu tư hơn.

Không phù hợp nguyên tắc cạnh tranh của Luật Đấu thầu

Góp ý vào dự thảo, Hiệp hội Bất động sản Việt Nam nêu trên thực tế, để đạt được tỷ lệ hoàn thành phần lớn, tối thiểu 80% số lượng hạng mục công trình hoặc 80% giá trị khối lượng công việc của dự án được nghiệm thu đối với các dự án có quy mô lớn thì thời gian triển khai kéo dài nhiều năm, thậm chí hàng chục năm.

Theo Hiệp hội, quy định này sẽ hạn chế tính cạnh tranh lành mạnh của những doanh nghiệp có năng lực tham gia đấu thầu các dự án sử dụng đất có tổng mức đầu tư lớn hoặc diện tích dự án có quy mô lớn; tạo ra cơ chế độc quyền cho một vài doanh nghiệp.

Ví dụ trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia có đăng tải thông tin đấu thầu một số dự án khu đô thị mới để mời nhà đầu tư tham gia, có tổng vốn đầu tư thực hiện trên 80.000 tỷ đồng. Theo quy định mới, để nhà đầu tư có thể tham gia đấu thầu dự án này phải hoàn thành phần lớn giá trị hoặc hạng mục công trình tối thiếu 80% của tổng mức đầu tư, tương đương đã thực hiện đầu tư được 32.000 - 44.800 tỷ đồng.

Quy định này sẽ hạn chế tham gia của các nhà đầu tư trong nước, mở đường cho nhà đầu tư nước ngoài hoặc một vài doanh nghiệp trong nước tham gia được. Đồng thời, quy định không phù hợp với nguyên tắc bảo đảm cạnh tranh của luật Đấu thầu năm 2023.

Có ý kiến cho rằng có thể chia nhỏ dự án thành các dự án quy mô nhỏ hơn để bảo đảm tính cạnh tranh, Hiệp hội nhìn nhận việc chia nhỏ quy mô dự án có thể tăng được số lượng nhà đầu tư/doanh nghiệp trong nước tham gia vào đấu thầu các dự án có quy mô nhỏ và bảo đảm tính cạnh tranh trong đấu thầu các dự án sử dụng đất. Tuy nhiên, việc chia nhỏ các dự án sẽ dẫn đến các dự án đầu tư manh mún, có quy mô nhỏ lẻ, không mang lại hiệu quả sử dụng đất…